Contact | Nieuwsbrief | Sitemap

OEUVRE

chronologisch | per genre | alfabetisch | verzameluitgaven, vindplaatsen en bibliotheken |
toplijst | downloads | online

OEUVRE VOLGENS GENRE

Voor nadere gegevens: zie via "oeuvre": "oeuvre chronologisch ", "oeuvre alfabetisch"
of RISM-lijst.
Wij hebben voornamelijk geput uit BOSSUYT, IGNACE. Willaert Adriaan (ca. 1490-1562).
Leven en werk. Stijl en genres. Leuven, 1985, p. 89- 154, waar nog verder wordt ingegaan op de kenmerken van die composities.

Terug naar overzicht oeuvre.

1. Missen
2. Motetten of Cantiones Sacrae
3. Hymnen, psalmen e.a. liturgische werken
4. Profane motetten
5. Madrigalen
6. Villanesca of canzone villanesche
7. Chansons
8. Instrumentale muziek

1. Missen

Met de miscomposities treedt Willaert grotendeels in het voetspoor van zijn leermeester
Mouton, die als een van de eersten parodiemissen schreef. De missen die Willaert schreef zijn alle parodiemissen, slechts één is een cantus-firmusmis.

Liber quinque missarum

cmm 3-09 Helga Meier. Liber quinque missarum IV vocum, 1536

vermoedelijk 1527 - 1536
In sept. 1536 uitgegeven door Francesco Marcolini da Forli, Venetië.
(RISM W 1103 - 1536a)

Bevat volgende vierstemmige missen :

-Quaeramus cum pastoribus (versie 1) (op een motet van Mouton)
-Christus resurgens (op een motet van Mouton of van Jean Richafort)
-Laudate Dominum (op een motet van Mouton)
-Gaude Barbara (op een motet van Mouton) (Zie hier verder : ‘s HerAB 75)
-Osculetur me (op een motet van Mathieu Gascongne)

"It was the first print solely devoted to the music of Adriaen Willaert, and thus occupies a most important position in his career. It was also published at a time when Willaert was still establishing himself as a figurehead in the musical life of the city of Venice."
Tim Shephard. Journal of the Alamire Foundation 4/2012 p. 56.

"I suspect that the five masses published by Marcolini at Venice in 1536 may also go back to
Willaert's years in France, given their style and their choice of models."
Joshua Rifkin. Art. Ercole's second-Hand coronation Mass.

----- ----- ----- ----- -----
-Missa Benedicta es
Parodiemis op een motet van Josquin Desprez
Handschrift o.m. in de bibliotheek van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap te
's Hertogenbosch (codex 72A) (Zie hier verder : ’s HerAB 72A en 75)
Wordt ook toegeschreven aan de Franse componist Nicolle des Celliers de Hesdin, +1538

moderne uitgave: Anton Averkamp. Missa super Benedicta... Amsterdam. 1915

-Missa Quaeramus cum pastoribus (versie 2) (eveneens op een motet van Mouton)
authenticiteit betwijfeld
Handschrift in CambraiBM 3

moderne uitgave : cmm 3-09 Helga Meier. Liber quinque missarum IV vocum, 1536

-Missa Mente Tota
Zesstemmig
vermoedelijk uit de jaren ca. 1516 - 1521, want te situeren tijdens het pontificaat van paus Leo X (1513 - 1521)
Vertrekt van de quinta pars van Josquins motet Vultum tuum deprecabuntur
Handschrift o.m. in de Sixtijnse kapel (codex 16)

moderne uitgave: René Lenaerts. in MUSICA SACRA 42 (1935) p. 153-165
Kan bij ons opgevraagd worden.

-onuitgegeven transcriptie: Richard St. Clair. Cambridge (USA). 1976
Kan bij ons opgevraagd worden

vindplaats: Vaticaanstad. Biblioteca Apostolica Vaticana.
Cappella Sistina. nr 9. beelden 111-124.
(Zie hier verder : online)

Kidger: p. 191
Census: 1, IV, p. 30
RISM: B IV/5 p. 363-365.
CMME:  https://www.cmme.org/database/sources/103

Codex 16 van de Cappella Sixtina, samengesteld door Claudius Gellandi tijdens het pontificaat van paus Leo X (1513 - 1521). Met het wapenschild van paus Leo X.

online – ms – Cappella Sistina
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Capp.Sist.16  nr.9. beelden 111-124.

online – ms – München
https://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0007/bsb00079126/images/
beelden 329 – 456
Gekopieerd in München ca. 1531 voor de hofkapel van Willem IV (1493-1550) en Albrecht V (1528-1579)

beluisteren
-cd 214: Willaert: Missa Mente tota & motets
Cinquecento
Hyperion CDA67749
2010
http://www.hyperion-records.co.uk/dc.asp?dc=D_CDA67749&f=67749&vw=dc

----- ----- ----- ----- -----

-Missa Mittit ad virginem
zesstemmig
gebaseerd op een eigen motet uit de Musica Nova van 1559
vermoedelijk uit de jaren 1559 - 1563, want ter ere van hertog Alfonso II, hertog van Ferrara
Handschrift in een codex te Modena

-Missa (zonder titel, met cantus firmus waarschijnlijk op een soggetto cavato mi ut mi sol))
Vijfstemmig
Handschrift in de bibliotheek van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap te
's Hertogenbosch (Zie hier verder : ’s HerAB 72A)

-Kyrie [Cunctipotens genitor]
vierstemmige cantus firmuszetting.

online - handschriften - Missa Christus resurgens:
ms 1542 - Cambrai 1542 : f. 128v (Om het beeld snel te vinden, neem de “chemin de fer” en schuif tot 128v. Er zijn drie afbeeldingen.)
https://bvmm.irht.cnrs.fr/consult/consult.php?mode=ecran&panier=false&reproductionId=
9973&VUE_ID=1289369&carouselThere=false&nbVignettes=4x3&page=3&angle=0&zoom =petit&tailleReelle=

luisteren:
YOUTUBE: https://www.youtube.com/watch?v=rY0CUhv61rM
luister ook naar IDAGIO:
https://app.idagio.com/albums/willaert-missa-christus-resurgens-magnificat-ave-maria-21C707D5-694A-4189-9EE0-D31F56249D9A

ARCHIEF VAN DE ILLUSTRE LIEVE VROUWE BROEDERSCHAP

’s HerAB 72A
circa 1530

Bevindt zich in het Zwanenbroedershuis in 's-Hertogenbosch.
Zie Véronique Roelvink, Gegeven den sangeren. Meerstemmige muziek bij de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap te 's-Hertogenbosch in de zestiende eeuw ('s-Hertogenbosch 2002) 115-118

bevat twee werken van Willaert:

Missa sex vocum super Benedicta 
(ook toegeschreven aan Nicolle des Celliers de Hesdin)
5-st., (cantus, contratenor, tenor I en II, bassus)
behalve. 
Crucifixus: 4-stemmig (cantus, contratenor, tenor I en II) 
Pleni sunt: 2-stemmig (cantus en contratenor) 
Benedictus: 3-stemmig (cantus, contratenor, bassus) 
Agnus Dei II: 2-stemmig (tenor, bassus) 
Agnus Dei III: 6-stemmig (tenor: canon in dyapenthe)

 Missa mi-ut-mi-sol of Missa sine nomine
5-st., (cantus, contratenor, tenor I met cantus firmus, tenor II, barricanor)
behalve: - Pleni sunt coeli: (Ct, T, B) en Benedictus: (C, Ct, T, B)
CMME: http://www.cmme.org/database/sources/17
DIAMM : https://www.diamm.ac.uk/sources/1038/#/

online : http://www.bhic.nl/integrated?mizig=210&miadt=235&miaet=1&micode=1232&minr=1235961&miview=inv2
Missa sex vocum super Benedicta. nr 1, ff. 1v-18v, beelden: 2 tem 36 / 306
Missa (mi-ut-mi-sol). nr 2, ff. 19v-38r, beelden 38 tem 75 / 306
of
tik: http://depot.lias.be/delivery/DeliveryManagerServlet?dps_pid=IE5639901

----- ----- -----
’s HerAB 72C
1530-1531

 bevat van Willaert:
-Salva nos Domine vigilantes (versie 2 a 6) (ook toegeschreven aan Jean Mouton of Josquin des Prez)
-Infirmitatem nostram (a 5) (ook toegeschreven aan Philippe Verdelot)
Kidger p. 137

CMME : http://www.cmme.org/database/sources/19
DIAMM: https://www.diamm.ac.uk/sources/1813/#/

online:
http://www.bhic.nl/integrated?mizig=210&miadt=235&miaet=1&micode=1232&minr=1235963&miview=inv2
Salva nos Domine :nr. 4, ff. 46v-47 . beelden: 93/337  (het beeld van 46v ontbreekt)
Infirmitatem nostram : nr. 14, ff. 152v-153. beelden 298-299/337
----- ----- -----
‘s HerAB 75
1540-1542

bevat van Willaert twee missen:

-Missa Benedicta es regina coelorum

5-st. (cantus, contratenor, tenor I en II, bassus)
behalve. 
Crucifixus: 4-stemmig (cantus, contratenor, tenor I en II) 
Pleni sunt: 2-stemmig (cantus en contratenor) 
Benedictus: 3-stemmig (cantus, contratenor, bassus) 
Agnus Dei II: 2-stemmig (tenor, bassus) 
Agnus Dei III: 6-stemmig (tenor: canon indyapenthe)

-Missa Gaude Barbara 

4-st. (cantus, contratenor, tenor, bassus)
behalve:
in het Credo op de tekst: Crucifixus. finis: ATB
in het Sanctus op de tekst: Pleni sunt. AB
op de tekst Benedictus est: CAT
Agnus Dei II: CT
Agnus Dei III: C,Ct, TI en TII, B 
Kidger p. 137

CMME: http://www.cmme.org/database/sources/17
DIAMM : https://www.diamm.ac.uk/sources/1038/#/

online :
http://www.bhic.nl/integrated?mizig=210&miadt=235&miaet=1&micode=1232&minr=
1235965&miview=inv2
Missa Benedicat es. nr 7, ff. 131v-154, beelden 264 tem 309/442
Missa Gaude Barbara.  nr  9, ff. 180v – 201r, beelden 362 tem 403/442
of
http://depot.lias.be/delivery/DeliveryManagerServlet?dps_pid=IE9372158

----- ----- ----- ----- -----
2. Motetten of Cantiones Sacrae

"In zijn motetkunst bracht Willaert een prachtige synthese tot stand tussen een aantal traditioneel-Nederlandse technieken en een meer naar de toekomst gerichte, en o.m.
door zijn toedoen vooral in de "Venetiaanse school" toegepaste schrijfwijze."
Bossuyt, 1985.

"Nog al te vaak wordt er in de hedendaagse muziekwetenschappelijke literatuur van uitgegaan dat Latijnse motetten in een strikt religieus kader gesitueerd dienen te worden. Dit geldt niet in het minst voor het omvangrijke motetoeuvre dat Adriaan Willaert (ca. 1490-1562) gedurende zijn verblijf in Venetië - van 1527 tot aan zijn overlijden in 1562 - componeerde. Deze verhandeling wil door een bredere contextuele inbedding, die bestaat uit een nauwe verbinding van muziek-theoretische, -historische en -analytische beschouwingen, niet alleen een genuanceerdere kijk bieden op de zestiende-eeuwse genreproblematiek, maar vooral ook de motetproductie van Adriaan Willaert in een historisch juister perspectief plaatsen. "
Katelijne. Schiltz, Adriaan Willaert en de Venetiaanse motetpraktijk. Een onderzoek naar stijlbepaling , Katholieke Universiteit Leuven, 2001

Willaert componeerde in totaal ca. 175 motetten, waarvan ca. 80 vierstemmige,
51 vijfstemmige, 38 voor zes en 5 voor zeven stemmen, en tenlotte één driestemmig.

a. De Medici Codex:
een handgeschreven koorboek op perkament uit 1518 met motetten, opgedragen aan Lorenzo de Medici, hertog van Urbino.

Het bevat 77 stukken van 25 verschillende componisten.
Volgende 7 motetten zijn van Adriaen Willaert:

-Virgo gloriosa Christi Margareta preciosa
-Beatus Joannes Apostolus 2. Ipse est qui evangelii
-Saluto te Sancta virgo Maria 2. Rogo te ergo per illud
-Regina coeli laetare 2. Resurrexit sicut dixit (versie 2)
-Christi Virgo dilectissima 2. Quoniam peccatorum mole premimur
-Veni Sancte Spiritus 2. Sine tuo numine (versie 2)
-Intercessio quaesumus, Domine

DIAMM: I-Fl MS Acquisti e doni 666 (Medici Codex) 
of
https://www.diamm.ac.uk/sources/1399/#/

Zie: Lowinsky, Edward E. ed. The Medici Codex of 1518. A Choirbook of Motets
Dedicated to Lorenzo de Medici, Duke of Urbino, 3 vol., Chicago-Londen 1968 .
(= Monuments of Renaissance Music 3-5) met facsimile

vindplaatsen: I Florence. Biblioteca Medicea-Laurenziana
Kidger: p. 135
Census: 1, I, p. 242 en 1, IV, p. 383 - 384

beluisteren
cd 115. THE MEDICI WEDDING
13 Motets of the Medici Codex
Ring Ensemble
ALBA Records Oy 154
2000

Luister ook op SPOTIFY : albums - the medici wedding
Luister ook naar IDAGIO:
https://app.idagio.com/albums/medici-wedding-the
of
https://app.idagio.com/recordings/21830111

b. De Rusconi Codex: genoemd naar de 18^e-eeuwse bezitter, eveneens uit 1518
Is een handgeschreven koorboek met een kleine honderd nummers.
Adriaen Willaert is er vertegenwoordigd met drie of vier motetten:

-Salva nos domine (misschien van Jean Mouton)
-O gemma clarissima Catherina
-Quia devotis laudibus
-Dominus regit me 2. Parasti in conspectu

meer info bij CMME: https://www.cmme.org/database/sources/130
Bewaard in Bologna: BolC Q19

-facsimile: Owens, Jessie Ann, Bologna, Civico museo bibliografico musicale, MS Q19 ("The Rusconi Codex") New York: Garland, 1988. (Renaissance Music in Facsimile, 1) (bron: BolC Q19)

Kidger: p. 123

c. Belangrijkste manuscriptenverzamelingen met motetten van Adriaen Willaert uit die
periode bevinden zich:

-in Londen, The Royal College of Music (LonRC 2037 uit 1527-34) met 25 motetten
van Willaert

-Pater noster (versie 1)
ii. Ave Maria, gratia plena (versie 3)
-Magnum hereditatis
-Mirabile misterium
-Benedicta es coelorum
ii. Per illud ave (versie 1)-
-Videns dominus flentes
-Quasi unus de paradisi
ii. Deus qui beatum Marcum
-Tristis est anima
ii. Tenebre facte
-Plange quasi virgo
-Ave regina coelorum
ii. Gaude gloriosa
-Inviolata integra
ii. Nostra ut pura (versie 1)
-Dominus regit
ii. Parasti in conspectu
-Patefactae sunt ianue
ii. Mortem enim
-Saluto te sancta virgo
ii. Rogo te ergo per illud
-Victimae Paschali
ii. Angelicos testes (versie 1)
-In tua patientia
-Ave virginum gemma
-O gemma clarissima
-Visita quesumus domine (Jacquet)
-Quem terra pontus
ii. Maria Mater gratiae
-Intercessio quaesumus domine
-Salve crux sancta
ii. Causa etiam vitae
-O magnum mysterium
ii. Ave Maria gratia plena (versie 2)
-Valde honorandus
-Regina coeli
ii. Resurrexit sicut dixit (versie 2)
-Domine Jesu Christe Fili Dei vivi, qui de coelis

-in Rome, (I-Rvat 571). Biblioteca Apostolica Vaticana met 5 motetten

-Ecce dominus veniet et omnes sancti eius [a 5]
-Omnipotens sempiterne deus qui huius diei [a 4]
-Salva nos domine vigilantes custodi nos [a 6] (versie 2)
-Peccavi super numerum arena maris [a 5]
ii. Quoniam iniquitatem meam
-Pater noster qui es in coelis [a 4] (versie 1)
ii. Ave Maria gratia plena dominus tecum (versie 3)

vindplaatsen: I. Vat. Biblioteca Vaticana.
online – ms – VatVM 571 (enkel altus)
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.mus.571
Kidger: p. 192
Census:
RISM: B IV/5 p. 407 – 410
DIAMM: https://www.diamm.ac.uk/sources/1486/#/
CMME: niet vermeld

Vervaardigd door de zangers van een Italiaanse kapel voor eigen gebruik, na 1515.
Men herkent de hand van minstens 11 verschillende schrijvers.

-in Rome, Bibliotheca Vallicelliana (RomeV 35-40 uit 1530-31) met 15 of 18 motetten
van Willaert op een totaal van 90.

-Infirmitatem nostram quaesumus Domine (Verdelot)
-Peccavi super
ii. Quoniam iniquitatem
-Domine Jesu Christe Fili Dei vivi, qui frigestente
-Simile est regnum
ii. Deus qui meritis beate
-Verbum iniquum
ii. Duo rogavi
-O crux splendidior
ii. Dulce lignum
-Deus in nomine tuo
ii. Ecce enim Deus (Lirithyer)
-O stupor gaudium
ii. Tuis astra posteris
-Ave Maria ancilla
ii. Ave Maria fons
-Ave maris stella dei mater alma
ii. M[o]nstra te esse matrem sumat per te (versie 1)
-Ecce dominus veniet et omnes sancti eius
-O salutaris hostia que celi pandis
-O beatum pontificem qui totis visceribus
-O gloriosa domina excelsa super sidera
ii. Maria mater gratie
-Obsecro domine
ii. Qui regis Israel
-Beata viscera Marie (Verdelot)
-Domine Jesu Christe amator
ii. O bone Jesu et dulcis
-O beata infantia
ii. O felices panni

Het handschrift, dat vermoedelijk van Florentijnse afkomst is en dateert uit de jaren
ca. 1527-1530, bevat hoofdzakelijk composities waarin thema's als vrede (Da pacem-
motetten), rouw en angst naar voor komen. Het werd vermoedelijk samengesteld naar aanleiding van de beruchte Sacco di Roma (1527) en de opstand die terzelfdertijd in
Florence losbrak tegen het Medicibewind.

DIAMM :
Ave Maria ancilla - 1a pars (of 2): Ave Maria ancilla sanctae trinitatis
I-Rv S1 35
I-Rv S1 36
I-Rv S1 37
I-Rv S1 38
I-Rv S1 38
I-Rv S1 39
I-Rv S1 40
Ave Maria ancilla - 2a pars (of 2): Ave Maria fons et pulchritudo confessorum
I-Rv S1 35
I-Rv S1 36
I-Rv S1 37
I-Rv S1 39
I-Rv S1 40

-In Rome. Vaticaanstad. Biblioteca Apostolica Vaticana

VatP 1980-1981
handschrift uit Rome
1518-1523

-Saluto te sancta virgo Maria domina [ a 4]
ii Rogo te ergo per illud gaudium
- Salva nos domine vigilantes custodi nos [ a 6 ]

online - Vaticaanstad:
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Pal.lat.1980
folio 70v-71r: Saluto te / Rogo te
folio 75v: Salva nos Domine

Kidger: p. 191
Census: 1, IV, p. 24
RISM: B/IV⁵, p. 415
DIAMM: http://www.diamm.ac.uk/jsp/Descriptions?op=SOURCE&sourceKey=1491
CMME: http://www.cmme.org/database/sources/101

Gekopieerd in Rome, waarschijnlijk voor Giulio de' Medici (1478 - 1534), vanaf 1523 Paus Clemens VII. Op de eerste bladzijde van elk boek staat het wapenschild van de Medicifamilie en de kardinaalshoed.

-in Modena (ModD 9) een handschrift (datum: tussen 1520 en 1530) dat 9 motetten van Willaert bevat:

-Regina coeli laetare alleluia / Resurrexit sicut dixit alleluia a 4 (versie 2)
-Salva nos domine vigilantes a 6 (versie 2)
-O beata infantia per quam nostri generis / O felices panni
-Ave maris stella / Monstra te esse a 5 (versie 1)
-Salva nos ab excidio
-Armorum fortissime
-O gloriosa domina
-O batum pontificem
-Jesum Nazarenum (Johannespassie)

Kidger: p. 144
Census: II, p. 158 -159
DIAMM: https://www.diamm.ac.uk/compositions/20331/

online – ms - ModD 9:
https://www.diamm.ac.uk/sources/1436/#/images

-in Padua (PadBC A17 en PadBC D27)
Twee handschriften uit ca. 1522 voor het kathedraalkoor.

PadBC A17

181 motetten waarvan 7 van Willaert.

-Sancta Maria regina celoum stella maris
ii.       O pia domine per illud guadium
-Beata dei genitrix Maria cuius viscera
ii.        Beata que credidit quoniam perfecta
-Sancta et immaculata viriginitas quibus
ii.         Cum iocunditate festivitatem beate
-Omnipotens sempiterne deus qui huius diei
-Inclite dux salve Victor salvete quirites
ii.         Sanguine tumulto victricia signa
- In tua patientia permanens possedisti
- Intercessio quesumus domine beate Justine

DIAMM: https://www.diamm.ac.uk/sources/1449/#/

PadBC D27

128 motetten waarvan 7 van Willaert

- Ave regina celorum
ii.        Gaude gloriosa
-Patefactae sunt
ii.        Mortem enim quam
-Salve crux sancta
ii.        Causa etiam
-Inviolata integra
ii.        Nostra ut pura
-O magnum misterium
ii.         Ave Maria gratia plena
-Infirmitatem nostram
-Salva nos ab excidio

DIAMM: https://www.diamm.ac.uk/sources/1450/#/

-in Bologna

in Civico Museo Bibliografico Musicale

BolC A71
BolC Q19 : hierboven reeds vermeld: de "Rusconi Codex"
BolC Q20
BolC Q21
BolC Q23 : vooral de "Passiones"
BolC Q24 : vooral "Passio Domini Nostri Jesu Christi secundum Joannem"
BolC Q27
BolC Q40
BolC R142
BolC U92 35

in Archivio Musicale della Fabbriceria di San Patronio

BolSP 21
BolSP 35
BolSP 38
BolSP 39
BolSP 43
BolSP 45
BolSP 51-2

Voor de lijsten van deze handschriften: zie "353_oeuvre_lijst_alfabetisch_rism
Voor online weergave: http://www.bibliotecamusica.it/cmbm/scripts/gaspari/src_aut.asp

d. gedrukte uitgaven.
Het allereerste motet van Willaert dat werd gedrukt, verscheen reeds in 1519, nl. in de
Motteti de la corona. Libro quarto van Ottaviano Petrucci. (RISM 1519³⁾

Fossombrone, Ottaviano Petrucci, Motetti de la corona. Libro quarto

-nr 2. Verbum bonum et suave a 6 (versie 1)
II. Ave solem genuisti
-nr 4. Verbum bonum et suave a 5 (versie 2)
II. Ave solem genuisti

Dit lijkt de vroegste vermelding te zijn van een werk van Willaert.
Zarlino verhaalt dat Willaert, tijdens een bezoek aan de pauselijke kapel onder het
pontificaat van Leo X (1513-1521), de zangers zijn zesstemmig motet Verbum bonum et suave hoorde uitvoeren, waarvan zij in de mening verkeerden dat het van de hand was van Josquin Desprez. Toen zij echter vernamen dat het gecomponeerd was door de nog volslagen onbekende Adriaan Willaert, weigerden zij het nog te zingen! (Bossuyt 1985, op. cit. p. 22-23)

vindplaatsen: A Wn Hofbibl. (T) - D Mbs - GB Lbm

-online - 1519³- München (enkel sopr. 1 en 2, en alt)
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de//view?id=bsb00077435

-online - 1519³ - Londen
http://digirep.rhul.ac.uk/items/f34e8a16-78df-6b4d-8043-28b70cfd22e1/1/K1d16_001.jpg?.vi=liv
NavTreeViewer

-online –1519³ – Wenen (enkel de tenor)
https://digital.onb.ac.at/RepViewer/viewer.faces?doc=DTL_4457686&order=1&view=SINGLE
beluister:
YOUTUBE : Quire Cleveland o.l.v. Ross W. Duffin
https://www.youtube.com/watch?v=yGgT0Mfghyc

e. Andrea Antico neemt in 1520-1521 in verschillende van zijn publicaties een zevental
motetten op van Adriaen Willaert. (RISM 1520^2-3 en 1521^4-6-7)

-O gemma clarissima (reeds in de Rusconi Codex)
-Sancta et immaculata 2. Cum jucunditate memoriam
-Christi virgo dilectissima 2. Quoniam peccatorum (reeds in de Medici
Codex)
-Inter natos mulierum
-Intercessio quaesumus domine (reeds in de Medici Codex)
-Regina coeli 2. Resurrexit sicut dixit (versie 2)

f. Jacques Moderne publiceert in 1532 zijn achtdelige Motetti del fiore. (RISM 1532^9-10-11) neemt zes (vijf?) motetten uit vroegere verzamelingen van Adriaen Willaert op.

-Secundus liber cum quinque vocibus (1532⁹)

-Ecce dominus veniet
-Deus in nomine tuo
ii. Ecce enim
-Ave Maria ancilla sancte trinitatis
ii. Ave Maria fons

-Primus liber cum quatuor vocibus (1532¹⁰)

-Pater Noster
ii. Ave Maria
(Andreas (sic) Villart)

-Secundus liber cum quatuor vocibus (1532¹¹)

-Stans autem Jesus

g. Vanaf 1528 drukt Pierre Attaingnant te Parijs muziek van Willaert

In 1534 wordt dit een reeks van verschillende volumes motetten, waaronder verschillende nummers van Willaert:
Waarvan volgende nieuwe titels:

In het "Liber primus" (RISM 1534³)

• Beatus Stephanus preciosus 2. Et videntes vultum
• Lamentabatur Jacob (anoniem)

In het "Liber secundus" (RISM 1534⁴)

• Benedicta es coelorum Regina 2. Per illud ave (Bouteillier) (versie 1)

In het "Liber tertius" (RISM 1534⁵)

• O beata infantia 2. O felices panni (Pieton)

In het «Liber quartus»(RISM 1534⁶)

• Precatus est Moyses 2. Memento Abraham

In het «Liber octavus» (RISM 1534¹⁰)

• Hac clara die 2. Cui contra Maria

In het «Liber duodecimus» (RISM 1535⁴)

• Regina coeli 2. Resurrexit sicut dixit (versie 3)

naast heel wat oudere Willaertnummers

h. Matthias Krüger uit Königsberg (D) vervaardigt tussen 1537 en 1544 verschillende manuscripten met motetten waarin liefst vijfentwintig werken van Adriaen Willaert zijn terug te vinden.
(BerlGS 7)
Waaronder volgende nieuwe titels:

• Domine Jesu Christe memento 2. Et concede mihi
• Auxilientur mihi Domine
• Et ideo de tua pietate
• Victimae Paschali2. Dic nobis Maria (versie 2)
• Domine Jesu Christi fili Dei vivi, qui de coelis

en daarbij ook 5 motetten, die elders niet terug te vinden zijn.

• Unum cole deum
• Ecce Maria genuit
• Domine refugium
• Notum fecisti nobis
• Ascendens Christus in altum

i. In diezelfde periode zijn nu ook Duitse drukkers geïnteresseerd in motetten van Willaert.
In Frankfurt am Main: Formschneider (Grapheus) (RISM 1537¹ en 1538³)
met volgende nog onuitgegeven nummers:

• In diebus illis erat 2. Susanna aliquando 3. Deus qui absconditorum (versie 2)
• Domine Jesu Christe amator 2. O bone Jesu et dulcis
• Ne projicias nos
• Prolongati sunt dies 2. Intemerata sunt ossa mea 3. Sit ergo fas dicere

In Neurenberg: Petreius (RISM 1538⁷)
met één nieuw motet:

• Inviolata integra 2. Nostra ut pura (versie 1)

In Wittenberg: Rhaw (RISM 1538⁸)
met één nieuw motet:

• Rex autem David

In Straatsburg: Peter Schöffer drukt in 1539 enkele motetten die hetzelfde jaar in Venetië waren verschenen
(RISM 1539⁸)

-Congratulamini mihi omnes a 5 ii. Et dum flerem ad monumentum
-Laetare sancta mater ecclesia a 5
-Pecavi super nuremum arenae maris ii. Quoniam iniquitatem meam

online – 1539⁸ – Bologna
http://www.bibliotecamusica.it/cmbm/scripts/gaspari/scheda.asp?id=5923

j. Enkele drukkers uit Ferrara, onder wie Johannes de Buglhat, werken in 1538 samen om een Liber Cantus triginta novem motetos uit te geven. (RISM 1538⁵)
Hierin staan negen, meestal oudere motetten van Adriaen Willaert

-Joannes apostolus et evangelista 2. Ecclesiam tuam quaesumus Domine
-Mirabile myterium declaratur hodie
-Visita quaesumus
-Congratulamini mihi omnes 2. Recedentibus discipulis
-Magnum haereditatis mysterium
-In tua patientia permanens
-Ad tua confugio supplex altaria
-Tota pulchra es amica mea

online - München
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00073122

k. Samen met Andrea Antico geven Scotto (Girolamo? Brandino? Ottaviano?) in 1539 te Venetië twee boeken VIERSTEMMIGE MOTETTEN uit met hoofdzakelijk nieuwe nummers

Musica quatuor vocum (quae vulgo motecta nuncupantur)...liber primus (RISM W 1106 - 1539a)
Herziene heruitgave in 1545 door Gardano (RISM 1107 - 1545)

1. Ave Maria, gratia plena (versie 1)
2. Videns Dominus
3. Quasi unus de paradisi 2. Deus qui beatum
4. Antoni pastor inclyte
5. Omnipotens sempiterne Deus
6. Angelus Domini descendit
7. Ave dulcissime Domine
8. Natale sanctae Euphemiae 2. Tu Domine
9. O gemma clarissima
10. O Thoma laus et gloria
11. Veni Sancte Spiritus 2. Sine tuo numine (versie 2)
12. Benedicta es 2. Per illud ave (versie 1)
13. Beata Dei genitrix 2. Et beata
14. O Domine Jesu Christe (versie 1)
15. Mirabile mysterium
16. Magne martyr Adriane
17. Ave Regina coelorum 2. Gaude gloriosa (versie 1)
18. Domine Jesu Christe, fili Dei vivi, qui de coelis
19. Armorum fortissime 2. Te igitur
20. In illo tempore stabant
21. Joannes Apostolus 2. Ecclesiam
22. Ad te Domine
23. Tota pulchra es
24. Patefactae sunt januae 2. Mortem
25. Surgit Christus 2. Dic Maria 3. Dic Maria
26. Magnum haereditatis mysterium

vindplaatsen: B KBR (A, T) - D Mun (S,A,T,B) - E V (A; zonder titelblad) - GB Lbl - I Bc(S),
PLn (zonder S), Vib(S)

online - 1539 - IMSLP
http://ks4.imslp.info/files/imglnks/usimg/e/e3/IMSLP347848-PMLP561711-willaert_motetos_a4_livro1_c.pdf

online - (W 1106) 1539 - München
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00073118

online - (W 1107) 1545 - München
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00073520

Een cd-opname met een uitgebreide reeks van deze nummers:

MOTTETTI ET RICERCARI
José Hernandez-Pastor, alto
Accademia della Selva o.l.v. Luigi Collarile
STRADIVARIUS 33656
2003

musicologische uitleg: Luigi Collarile
liedteksten enkel in het Latijn

luister ook op SPOTIFY: artiesten – Hernández-Pastor
luister ook op IDAGIO: https://app.idagio.com/albums/willaert-mottetti-e-ricercari (2014)

Motetti... libro secondo a quattro voci (RISM W 1108 - 1539b)
Herziene heruitgave in 1545 door Gardano (RISM W1109 - 1545)

1. Qui habitat in adjutorio 2. Cadent 3. In manibus (versie 1)
2. Parens tonantis maximi
3. Usquequo Domine 2. Illumina oculos
4. Strinxerunt corporis membra 2. Mea nox
5. Valde honorandus est beatus Joannes
6. Spiritus meus 2. Libera me Domine
7. Victimae paschali laudes 2. Dic nobis Maria (versie 1)
8. Domine Jesu Christe mementa 2. Et concede
9. Beatus Stephanus 2. Et videntes
10. Sancte Paule Apostole
11. Congratulamini 2. Recedentibus (versie 1)
12. Ave Regina coelorum 2. Mater Regis (versie 2)
13. Quem terra, pontus, aethera 2. Beata coeli
14. O magnum mysterium 2. Ave Maria (versie 2)
15. Ave virginum gemma Sancta Catharina
16. Inviolata, integra et casta 2. Nostra ut pura (versie 1)
17. Salve crux sancta 2. Causa etiam
18. Dominus regit me 2. Parasti in conspectu meo
19. Beatus Joannes 2. Ipse est
20. Congratulamini 2. Beatam me dicent (versie 2)
21. Saluto te 2. Rogo te ergo

vindplaatsen: D Mun - I BolC

cmm 3-02. pp. 1-10. Eerst drie motetten uit de druk W1108 - 1539, die niet in de herdruk van W1109 -1545 terugkomen.
Daarna pp. 10-119, de volledige reeks W1109 (1545).

Kidger op.cit. pp. 12-14 en pp. 28-29.

online – W1108 -1539 – München
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00073119

online - W1109 -1545 - München
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de//view?id=bsb00071933

l. Antonio Gardano maakt in 1545, te Venetië, een heruitgave van Scotto's vierstemmige motetten met weglating van een tiental motetten en toevoeging van volgende hoofdzakelijk nieuwe nummers:

Vergelijk:
RISM W 1106 - 1539 liber primus van Scotto met W 1107 - 1545 van Gardano

Vergelijk:
RISM W 1108 - 1539 liber secundus van Scotto met W 1109 - 1545 van Gardano

In liber primus

11. In tua patientia
12. Homo quidam fecit
13. Nazaraeus vocabitur

In liber secundus

1. Pater noster (versie 1) 2. Ave Maria, gratia plena (versie 3)
2. Dulces exuviae (versie 2)
3. Flete oculi
4. Intercessio quaesumus
5. Regina coeli laetare (versie 1)
   

m. Girolamo Scotto drukt in 1539 een verzameling VIJFSTEMMIGE MOTETTEN, ook hoofdzakelijk nieuwe nummers, die hij ongewijzigd herdrukt in 1550. (RISM W 1110 - 1539c / W 1111 - 1550a)

Musica quinque vocum (quae vulgo motecta nuncupantur) ... liber primus

1. Verbum iniquum 2. Duo rogavi
2. Salva nos ab excidio
3. Christus resurgens 2. Dicant nunc
4. Prolongati sunt 2. Inveterata 3. Sit
5. Si rore Aonio 2. At desueta diu
6. Domine Jesu Christe (versie 2)
7. Adriacos numero 2. Nobis dum
8. Laetare sancta mater Ecclesiae 2. Augustine lux
9. Inclite dux 2. Sanguine tam multo
10. Sacerdotum diadema 2. O Gratiane
11. Regina coeli laetare 2. Resurrexit (versie 3)
12. Peccavi super numerum 2. Quoniam
13. O crux splendidior 2. Dulce lignum
14. Ecce lignum crucis 2. Crux fidelis
15. Inclite Sfortiadum princeps
16. Locuti sunt 2. Et posuerunt
17. Haud aliter pugnans
18. Victor io, salve 2. Quis curare neget
19. Precatus est Moyses 2. Memento
20. Congratulamini 2. Et dum flerem (versie 3)
21. Ave maris stella 2. Monstra te esse (versie 1)
22. Ave Maria, ancilla sanctae Trinitatis 2. Ave Maria fons
23. Ne projicias nos, Domine
    

online - (W 1110) 1539 - München (onvolledig - enkel alt en tenor)
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00071874

online – (W1111) 1550 - München
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00094095

n. Uit diezelfde periode (1540-60) zijn verschillende grote manuscriptenverzamelingen bewaard met oude en nieuwe motetten:
De ms BolCQ27/1, BolCQ23 en 24, LucBS 775, StuttL43 en SGallS463 met hoofdzakelijk oude nummers

BolC Q27(1)
handschrift uit Noord-Italië, waarschijnlijk gekopieerd in Bologna tussen 1525 en 1545 (of ca. 1540)

-Ne proitias nos in tempore
-Salva nos ab excidio
-Domine Jhesu Christe fili dei vivi
-Peccavi super numerum
ii Quoniam iniquitatem meam
-Infirmitaten nostram (Verdelot)
-Ave et gaude gloriosa virgo
-O crux splendidior cunctis
ii Dulce lignum dulces clavos
-Si rore aonio fluerent
ii At desueta diu revocantem
-Simile est regnum celorum
ii Deus qui meritis beate

vindplaats: I Bologna. Civico Museo Bibliografico Musicale
Kidger: p. 125
Census: 1, I, p. 78 en 1, IV, p. 279 - 280

Het ms LucBS 775 met volgende nummers:

-O stupor et gaudium
ii Tuis astra posteris
-Salva nos ab excidio Geminiani
-Adriacos numero si qui comprehendere
ii Nobis dum sacros templis
-Clare sanctorum Princips orbis
-Laus tibi sacra Rubens
ii Basilii felix ades
-Sancte Francisce
-O proles Hispaniae

Zie DIAMM : https://www.diamm.ac.uk/sources/1006/#/

Het ms PiacD met 5 missen en 46 motetten en hymnen van Willaert waarvan volgende nummers nieuw zijn:

• Christus resurgens 2. Dicant nunc Judaei
• Vocem iocunditatis
• Ave virgo sponsa 2. O Maria benedicta 3. Igitur nos
• In craticula te deum*
• Beatus Laurentius
• Ecce lignum crucis 2. Crux fidelis
• In excelso throno

De nummers met * komen in geen enkel ander ms voor.

o. Antonio Gardano drukt in 1542 te Venetië een bundel meest nieuwe ZESSTEMMIGE MOTETTEN
(RISM W 1112 - 1542a)

Musicorum sex vocum, que vulgo motecta dicuntur.... liber primus

1. Pater noster (versie 2)
2. Ave Maria, gratia plena (versie 4)
3. In te signis radians (Jachet Berchem)
4. Verbum bonum 2. Ave solem
5. Vocem jocunditatis annuntiate
6. O beatum pontificem
7. In excelso throno vidi sedere virum
8. Ave virgo 2. O Maria 3. Igitur nos
9. Beatus Laurentius
10. Obsecro Domine 2. Qui regis Israel
11. O salutaris hostia (versie 1)
12. O gloriosa Domina 2. Maria, mater
13. Salva nos, Domine (versie 2)
14. In diebus illis 2. Et stans retro (versie 2)
15. Factum est verbum 2. Ego vox (Jachet Berchem)
16. Venator lepores 2. At Francisce
17. Domine Jesu Christe 2. O bone Jesu
18. O beata infantia 2. O felices panni (Loyset Pieton)
19. Beata viscera Mariae virginis
20. Peccantem quotidie (Jachet Berchem)
21. Congregati sunt 2. Disperde illos (Verdelot)
22. Ave virgo gratiosa (Jachet )
23. Regem regum Dominum (anoniem)
24. Qui credit in domino (Maistre Jhan)

online – (W1112) 1542 - München:
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00074422

CMME: https://www.cmme.org/database/sources/164

p. Cipriaen de Rore laat in 1544 te Venetië bij Antonio Gardano een bundel motetten drukken onder de titel: Cipriani musici eccelentissimi cum quibusdam aliis doctis authoribus motectorum (RISM 1544⁶)
bevat van Adriaen Willaert vier nieuwe motetten:

• Sacro fonte regenerata 2. Illustrante Spiritu Sancto
• Laus tibi, sacra rubens 2. Basilii felix aedes
• Benedictus redemptor omnium 2. Magne Pater S. Dominice
• Vado ad eum (Cipriano de Rore)
• Clare sanctorum senatus
  

online – 1544⁶ – Londen (zwart – wit)
https://repository.royalholloway.ac.uk/items/072811c5-6433-4a2a-98e3-cfb2ec3bcd9f/1/

q. In 1549 drukt Girolamo Scotto een boek driestemmige motetten onder de titel:
Libro secondo de li motetti a tre voce met zes nummers van Adriano. (RISM 1549¹⁴)

-Iam pascha nostrum Christus est
-Tu septiformis munere
-Sicut Sydus radium
-Equalis eterno patri
-Quorum precepto subditur
-Ceduntur gladiis more bidentium

online - 1549¹⁴ - Londen
https://repository.royalholloway.ac.uk/items/d6f6bb4d-0fb1-b25a-afba-2e717e2417e5/1/

r. Antonio Gardano drukt in 1559 te Venetië de prestigieuze bundel Musica Nova met 27 Latijnse motetten en 25 madrigalen (RISM W 1126 - 1559a)

vindplaatsen:
B. Brussel. Koninklijke Bibliotheek (zonder de alt) –
D München. Bayerische Staatsbibliothek
I. Bologna. Museo internazionale e biblioteca della musica

bekijk de noten:

online – 1559 - Bologna V.13:
http://badigit.comune.bologna.it/cmbm/viewschedatwbca.asp?path=/
cmbm/images/ripro/gaspari/_V/V013/

online – Musica Nova – 1559 - München
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00071866

online - Musica nova – 1559 – KBR (zonder de altus)
https://opac.kbr.be/Library/doc/SYRACUSE/18352190#uurl

partituur in moderne noten - online - CPDL
http://www3.cpdl.org/wiki/index.php/Musica_nova_(Adrian_Willaert)

beluister alle motetten en madrigalen:

MUSICA NOVA. The Madrigals
MUSICA NOVA. The Motets

The Petrarca Madrigals
Singer Pur
Oehms Classics OC 814
2009
www.classicsonline.com/

luister ook op SPOTIFY: albums - musica nova
luister ook op IDAGIO:
https://app.idagio.com/albums/musica-nova-the-petrarca-madrigals
of
https://app.idagio.com/recordings/12673255

The Motets
Singer Pur
Oehms Classics OC 835
2010-2011
http://www.oehmsclassics.de/cd.php?formatid=592

luister ook op SPOTIFY: albums - musica nova
luister ook op IDAGIO:
https://app.idagio.com/profiles/adrian-willaert/albums

de motetten:

1. Domine, quid multiplicati 2. Ego dormivi (4-st)
2. Dilexi, quoniam exaudiet 2. O Domine libera (4-st)
3. Confitebor tibi Domine 2. In quacumque 3. Si ambulavero (versie 5)(4-st)
4. Recordare Domine 2. Patres nostri peccaverunt (4-st)
5. O admirabile commercium 2. Quando natus es 3. Rubum quem viderat 4.Germinavit
   5. Ecce Maria 6. Mirabile 7. Magnum haereditas (5-st)
6. Miserere nostri 2. Alleva manum tuam (5-st)
7. Sub tuum praesidium (5-st)
8. Beati pauperes spiritu 2. Beati qui persecutionem (5-st)
9. Sustinuimus pacem 2. Peccavimus cum patribus (5-st)
10. Omnia quae fecisti 2. Cognoscimus Domine (5-st)
11. Veni Sancte Spiritus 2. O lux beatissima (versie 1) (6-st)
12. Avertatur obsecro 2. Inclina Deus (6-st)
13. Alma Redemptor Mater 2. Tu quae genuist (6-st)
14. Peccata mea 2. Quoniam iniquitatem (6-st)
15. Salve Sancta Parens 2. Virgo Dei Genitrix (6-st)
16. Audite insulae 2. Et posuit (6-st)
17. Aspice Domine 2. Plorans ploravit nocte (6-st)
18. Pater, peccavi 2. Quanti mercenarii (versie 2) (6-st)
19. Victimae paschali laudes 2. Dic nobis Maria (versie 2) (6-st)
20. Mittit ad Virginem 2. Exi qui mitteris 3. Audit et suscepit (6-st)
21. Haec est domus Domini 2. Fundavit eam (6-st)
22. Huc me sidero 2. Pungentem 3. De me solus amor (6-st)
23. Praeter rerum seriem 2. Virtus Sancti Spiritus (7-st)
24. Inviolata, integra et casta 2. Tua per precata (versie 2) (7-st)
25. Benedicta es coelorum Regina 2. Per illud ave (versie 2) (7-st)
26. Verbum supernum 2. Se nascens (7-st)
27. Te Deum Patrem 2. Laus Deo Patri (7-st)

Zie: Katelijne Schiltz (1966), De "Musica Nova" (1558-1559) van Adriaan Willaert. De
muzikaal-historische context. Een analyse van de motetten.
Onuitgegeven licentiaatsverhandeling. Katholieke Universiteit Leuven.

Zie verder: de madrigalen uit de Musica Nova.

----- ----- ----- ----- -----
Belangrijke manuscripten uit die periode met motetten van Willaert:

-TrevBC4 - 5 - 6 (1559-69)
-WolfA293 (1560?)
-ModE C.313 (ca. 1560) (Zie hier verder )
-StockKB229 (1560-70) (Zie hier verder )
-TrevBC 13 (1562-1565)
-Stuttl.2 (1564)

----- ----- ----- ----- -----
ca. 1560
ModE C.313
Afkomstig uit Ferrara

Bevat 78 motetten, waarvan 36 van Willaert en 11 of 12 van De Rore.
Het repertoire van dit handschrift sluit goed aan bij de motetten in Musica Nova

vierstemmige motetten

-Nunc pio corde
-Aule lucide
-Audi dulcis
-Dic nobis quibus
-Intercessio quaesumus
-Confitebor tibi domine
ii. In quacunque die invocavero te exaudi me
iii. Si ambulavero in medio tribulationis
-Dilexi quoniam exaudiet dominus
ii. O Domine libera animam meam
-Congratulamini mihi
ii. Beatam me dicent omnes generationes
-Spem in alium
-Domine quid multiplicati
ii. Ego dormivi, et soporatus sum
-Tota pulchra es

vijfstemmige motetten

-Veni redemptor
-O admirabile commercium
-Quando natus est
-Rubum quem viderat
-Germinavit radix Iesse
-Ecce Maria
-Mirabile misterium
-Magnum hereditatis
-Beati pauperes
ii. Beati qui persecutionem
-Salvum me fac
ii. Veni in altitudinem
-Dixit autem dominus
ii. Serve ne qum omne debitum
-Ave maris stella
ii Monstra te esse matrem
-Dilectus meus
ii Sub umbra illius quem
-Locuti sunt
-Ne proiicias
-Venit lumen
-In die tribulationis
-Locutus est
-Omnia quae fecisti
-Tribularer
-Ecce dominus veniet
-Hodie Christus natus est
-Domine secundum actum
-Creator omnium
-Rex babilonis
-Nigra sum
-Et filius
-Cantate domino
-Surge patre
-Ad te levavi
-Si vera in cessu
-Laetare Hierusalem
-Domine Jesu Christe
-Verbum iniquum
ii Duo rogavi ne deneges mihi
-Laudem dicite
-Salva nos Domine
-Prolongati sunt
ii Inveterata sunt ossa mea
iii Sit ergo fas dicre
-Vado ad eum
-Laus tibi
-Benedictus redemptor
ii Magne pater
-Domine Deus
-Christus resurgens
ii Dicant nunc Judei
-In convertando
-O altitudo
-In die tribulationis
-Aspice domine
-Si bona suscepimus
-Pater noster
-Peccavi super numerum
ii Quoniam iniquitatem meam
-Laetare sancta mater
ii Augustine lux doctorum
-Omnes in domino
-O quam praeclara
-Si bona suscepimus
-Benedictus Deus
-Angelus domini
-Alleluya surrexit
-Da pacem
-Ave vivens hostia
-Repleatur os meum
-Beatus homo
-Mane prima sabbati
-O sacrum convivium
-Mirabile misteriu
-Justus est dominus
-Miserere nostri
ii Alleva manum tuam
-Sub tuum
-Benedictum est nomen

vindplaatsen: I. Modena. Biblioteca Estense e Universitaria
Kidger: p. 145-155
Census: 1. II. p. 161
DIAMM :
discantus
https://www.diamm.ac.uk/sources/2157/#/
altus
https://www.diamm.ac.uk/sources/2158/#/
bassus
https://www.diamm.ac.uk/sources/2159/#/
quintus
https://www.diamm.ac.uk/sources/2160/#/
tenor ontbreekt

----- ----- ----- ----- -----
StockKB 229
1560-1570

vindplaatsen: S Stockholm, Kungliga Biblioteket
RISM: ID no. 190014
Census: 1, III, p. 158 - 159
Kidger: p. 176 (onvolledig? - zie CMME)
CMME: http://www.cmme.org/database/sources/197
DIAMM :
discantus
https://www.diamm.ac.uk/sources/1079/#/
bassus :
https://www.diamm.ac.uk/sources/1931/#/

Voor de volledige lijst werken van Willaert, zie "331_oeuvre_chronologisch"

----- ----- ----- ----- -----
ModE C.314
afkomstig uit Ferrara

zesstemmige motetten

-Creator omnium
-Audite insule
ii. Et posuit os meum quasi gladium acutum
-Vocem iocunditatis
-Hodie completi sunt
-Miserimini mei
-Benedictus Deus
-Ascendo ad Patrem
-Domine Jesu Christe
ii. O bone Jesu
-Murus tuus dilecta

zevenstemmige motetten

-Praeter rerum seriem
ii. Virtus Sancti Spiritus
-Inviolata integra
ii. Tua per precata dulcisona
-Quem vidistis
-Te Deum
ii. Laus Deo patri pariliquem
-Descendit in ortum
-Benedicta es
ii. Per illud ave
-Verbum supernum
ii. Nascens dedit socium
-Ave regina coelorum

vindplaatsen: I Modena. Biblioteca Estense e Universitaria
Kidger: p. 145-154
Census: 1. II. p. 161-163

De handschriften hebben een bruin-lederen omslag met gouden versiering en de gekroonde arend van de familie d'Este. Ze werden gekopieerd voor gebruik aan het hertogelijk hof van Ercole II d'Este (1508-1597) of van Alfonso II d'Este (1533-1597) waarschijnlijk door Hernando Bustamante, die ook ModE C. 313 schreef.

Beide handschriften ModE C.313 en Mod C.314 horen bij elkaar. Samen bevatten ze 61 of 63 werken van Adriaen Willaert op een totaal van 121 stukken.

DIAMM :
discantus :
https://www.diamm.ac.uk/sources/2161/#/
altus :
https://www.diamm.ac.uk/sources/2162/#/
tenor
https://www.diamm.ac.uk/sources/2163/#/
bassus
https://www.diamm.ac.uk/sources/2164/#/
quintus
https://www.diamm.ac.uk/sources/2165/#/

----- ----- ----- ----- -----
1561,
Leuven, bij Petrus Phalesius gedrukt:

Liber primus: Moteta quatuor, quinque, et sex vocum, nunc primum in lucem edita.
Liber secundus: Moteta cum sex et septum vocibus, nunc primum inlucem aedita.
(RISM W 1128 - 1561) (Zie hier : online)

Bevat alle motetten uit de Musica Nova

online – 1561 - München
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00093444

----- ----- ----- ----- -----
3.Hymnen, psalmen e.a. liturgische werken

a. Hymnorum musica secundum Ordinem Romanae Ecclesiae eccellentissimi Adriani Vuillart ac aliorum aectorum (hymnen voor de vespers) in 1542, te Venetië gedrukt door Girolamo Scotto en in 1550 licht gewijzigd herdrukt. (RISM W 1113 - 1542b en W 1114 - 1550b)
bevat 26 polyfone hymnen, waarvan er twee op naam staan van Jachet van Mantua.
De hymnen vormen een cyclus, geordend grotendeels volgens het kerkelijk jaar.
Steeds worden de strofen afwisselend gezongen gregoriaans-polyfonie. In de polyfonie wordt terug verwezen naar het gregoriaans door het gebruk van de cantus firmus of een parafrase ervan. In twee hymnen, Vexilla regis (versie 2) en O iubar, zijn alle strofen meerstemmig uitgewerkt.
(Voor verdere uitleg, vooral in verband met het gebruik van de canon- en de cantus firmustechnieken, die zeer typisch zijn voor de hymnen, lees: Ignace Bossuyt. Adriaan Willaert, 1985, p. 115 - 116)

1. Conditor alme siderum (in Adventu Domini)
2. Christe, Redemptor omnium (versie 1) (in Nativitate Domini)
3. Christe, Redemptor omnium (versie 2 - Jachet) (in Nativitate Domini)
4. Hostis Herodes impie (in Epiphania Domini)
5. Aures ad nostras deitatis preces (in Dominicis diebus in Quadragesima)
6. Vexilla Regis prodeunt (versie 1) (in Dominica Passione)
7. Vexilla Regis prodeunt (versie 2) (in Dominica Passione)
8. Ad cenam Agni providi (versie 1) (in Tempore Paschali. Ad vesperas)
9. Magne pater Augustine (in Festo Sancti Augustini)
10. O iubar, nostrae specimen salutis (in Festo S. Sindonis D. N. J. Chr.)
11. Proles de coelo prodii (in Festo Sancti Francisci)
12. Decus morum, dux minorum (in Festo Sancti Francisci)
13. Ad cenam Agni providi (versie 3) (in Tempore Paschali)
14. Veni Creator Spiritus (in Festo Pentecostes)
15. Adesto Sancta Trinitas (in Festo Sanctae Trinitatis)
16. Pange lingua gloriosi (in Festo Corporis Christi)
17. Ut queant laxis (versie 1) (in Festo Sancti Joannis Baptistae)
18. Ut queant laxis (versie 2 - Jachet) (in Festo Sancti Joannis Baptistae)
19. Aurea luce et decore roseo (versie 1)(in Festivitatibus Apostolorum Petri et Pauli)
20. Fons pietatis culmina (in Festo Transfigurationis Domini)
21. Ave Maris stella (versie 2) (in Assumptione Beatae Mariae Virginis)
22. Tibi, Christe, splendor patris (in Festo Sancti Michaelis)
23. Iste Confessor Domini sacratus (in Natali Confessorum)
24. Lucis Creator optime (in Dominicis diebus)
25. Exsultet coelum laudibus (de Apostolis)
26. Jesu corona Virginum (in Natali Virginum)

online – 1542 – Scotto – IMSLP (Het volledige boek)
https://imslp.org/wiki/Hymnorum_musica_(Scotto,_Girolamo)


b. I salmi appertinenti alli vesperi per tutte le feste dell'anno, parte a versi, et parte spezzadi accomoddati da cantare a uno et a duoi chori, di Adriano et di Jachet.

De bundel omvat 31 composities, bestaande uit 15 verschillende psalmen die in verschillende zettingen voorkomen. Met bijdragen ook van Jan Nasco, Dominique Finot en Henricus Schaffen. Alle 31 psalmen zijn opgenomen in deel VIII "Psalmi Vesperales 1550" van de Opera Omnia Corpus Mensurabilis Musicae reeks 3. De volgorde is hier onveranderd overgenomen.

1550, Venetië, Antonio Gardano en daarna in 1557 onveranderd herdrukt
(RISM 1550¹)

Bossuyt 1985, p. 152: "De belangrijkste (verzameling liturgische werken) is ongetwijfeld de bundel vesperpsalmen uit 1550, waarin de declamatiestijl, niet alleen vanuit zuiver muzikaal oogpunt, maar ook aansluitend aan de liturgische noden, overheerst."

Schiltz 2003, p. 120-121: wellicht van de meest prominente (en door Zarlino uitdrukkelijk geciteerde) vertegenwoordigers van de cori spezzati-stijl".
p. 162 vn 5: "exclusief voor liturgisch gebruik bedoeld"

Kidger op.cit. pp. 33-38
cmm : 3-08

Soorten:
1. Salmi a versi con le sue risposte a li medisimi Numeri :

Versi con le sue risposte :verzen met hun antwoord.
a li medisimi Numeri : naar dezelfde nummers

Elk psalmvers wordt als een afzonderlijk geheel getoonzet in een afwisseling van een eerste en een tweede koorgroep, eventueel ook uit te voeren door één koor (psalmen 1 tot 12, waarvan zes door Willaert samen met Jachet).
Jachet de Mantua, eigenlijk de Franse componist Jacques Colebault, neemt telkens het primus chorus voor zijn rekening, Willaert het secundus chorus.

(Katelijne Schiltz in de bijsluiter van de cd-opname van de Vespro della Beata Vergine,
p. 16)

1. Dixit Dominus (psalm 109 - versie 1) (Jachet en Willaert)
2. Confitebor tibi Domine (psalm 110 - versie 1) (Jachet)
3. Beatus vir (psalm 111 - quinti toni - versie 1 a 8) (Jachet en Willaert)
4. Beati omnes (psalm 127 - quarti toni - a 8) (Jachet en Phinot)
5. Laudate pueri Dominum (psalm 112 - versie 1) (Jachet)
6. In exitu Israel (psalm 113) (Jachet en Willaert)
7. Laudate Dominum (psalm 116) (versie 1) (Jachet en Willaert)
8. Dixit Dominus (psalm 109 - versie 2) (Jachet en Phinot)
9. Laudate pueri Dominum (psalm 112 - versie 2) (Jachet)
10. Laetatus sum (psalm 121 - versie 1) (Jachet en Willaert)
11. Nisi Dominus (psalm 126 - versie 1) (Jachet en Willaert)
12. Memento Domine David (psalm 131 - a 2/3/4) (Jachet en anoniem)

2. Salmi a versi senza risposte: [quali sono nel primo choro]

Versi senza risposte = zonder antwoord
waarbij de oneven verzen vierstemmig afwisselen met de even verzen in het gregoriaans
(de nrs 13 tot 16, geen enkel van Willaert)

13. Lauda Jerusalem (psalm 147 - versie 1) Jachet
14. Credidi propter quod (psalm 115 - versie 1) Jachet
15. In convertendo (psalm 125 - versie 1) Jachet
16. Domine probasti me (psalm 138 - versie 1) Scaffen

3. Salmi a versi senza risposte [quali sono nel secondo choro]

Versi senza risposte = zonder antwoord
waarbij de even verzen vierstemmig afwisselen met de oneven verzen in het gregoriaans
(de nrs 17 tot 23, geen enkel van Willaert)

17. De profundis (psalm 129 - versie 1) Jachet
18. Laudate pueri Dominum (psalm 112 - versie 3) Jachet
19. Laetatus sum (psalm 121 - quinti toni - versie 2) Nasco - M. Jan
20. Nisi Dominus (psalm 126 - versie 2) Nasco - M. Jan
21. Dixit Dominus (psalm 109 - versie 3) Jachet
22. Confitebor tibi Domine (psalm 110 - versie 2) Jachet
23. Beatus vir (psalm 111 - versie 2 - a 4) Jachet

4. Salmi spezzadi di M. Adriano: (voor 8 stemmen)

salmi spezzadi = onderbroken (door rustpauzen)
doorgecomponeerd in de zin dat er geen echte afsluiting komt tussen de verzen of versfragmenten, doch alleen een verwisseling van koorgroep. De tweede vierstemmige koorgroep zet dus reeds in terwijl de eerste vierstemmige groep nog de laatste noot (of noten) van het vorig vers uitvoert. (de nrs 24 tot 31, alle van Willaert).
De afwisseling tussen de koorgroepen gebeurt "responsaal", dwz. afwisselend solistengroep en de rest van het koor.

24. Laudate pueri Dominum (psalm 112 - versie 4)
25. Confitebor tibi Domine (psalm 110 - versie 3)
26. Lauda Jerusalem (psalm 147 - versie 2)
27. De profundis (psalm 129 - quinti toni - versie 2)
28. Memento Domine David (psalm 131 - octavi toni - versie 2)
29. Domine probasti me (psalm 138 - versie 2)
30. Credidi, propter quod locutus sum (psalm 115 - quarti toni - versie 2)
31. In convertendo (psalm 125 - sexti toni - versie 2)

Lewis, Mary S., Di Willaert et di Iachet. I salmi: A reconsideration of a Double-choir Collection from 1550. Studie in Christine Ballman en Valérie Dufour (ed.). "La la la... Maistre Henri".
Turnhout. 2009. p. 99ss.

c. I sacri e santi salmi che si cantano a Vespro et Compieta con li suoi Himni, Responsorii et Benedicamus...
1555, Venetië, Antonio Gardano (RISM W 1123 - 1555)
Ongewijzigd herdrukt in 1561, in 1565 (W 1124) en in 1571 (W 1125)

online - 1571 - München (alle stemmen)
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00087006

vierstemmig
geschreven volgens het principe van de "salmi a versi senza risposti", waarbij verzen in het Gregoriaans afwisselen met relatief eenvoudige vierstemmige zettingen. Sommige sluiten aan bij eigentijdse werken in falsobordone.
Herdrukt in 1561 door Antonio Gardano, in 1565 door Francesco Rampazetto en in 1571 door de zonen van Antonio Gardano
De eerste uitgave is slechts gedeeltelijk bewaard (o.m. 1 tenor in KBR te Brussel), maar de derde en de vierde editie is volledig bewaard resp. in de Royal College of Music in Londen en de Bayerische Staatsbibliothek in München.
Overal wordt gebruik gemaakt van de cantus firmus-techniek. Sommige werken, zoals de Magnificats, volgens de alternatim-praktijk.

In de volgorde van de uitgave:

1. Dixit dominus domino meo (psalmus - primi toni - versie 4 a 4)
2. Confitebor (psalmus - secundi toni - versie 4)
3. Beatus vir (psalmus - tertii toni - versie 3)
4. De profundis (psalmus - quinti toni - versie 3)
5. Memento Domine (psalmus - septimi toni - versie 3 a 4)
6. Laudate pueri (psalmus - quarti toni - versie 5 a 4)
7. Laetatus sum (psalmus - sexti toni - versie 3 a 4)
8. Nisi dominus (psalmus - tertii toni)
9. Lauda Jerusalem (psalmus - octavi toni)

Ad completorium

1. Jube domine benedicere (incipit)
2. Fratres, sobrii estote (lectio brevis)
3. Cum invocarem (psalmus sexti toni)
4. In te domine speravi (psalmus primi toni)
5. Qui habitat (psalmus septimi toni)
6. Ecce nunc benedicite (psalmus sexti toni)
7. Miserere mihi domine (antiphona)
8. [Te lucis ant terminum]. Procul recedant somnia (hymnus)
9. In manus tuas domine - Custodi nos Domine (responsorium breve)
10. Nunc dimittis (Cantus Simeonis - sexti toni)
11. Salva nos domine a 4 (antiphona - versie 1)
12. Regina coeli a 4 (antiphona - versie 6)
    

In festibus Beate Marie Virginis hymnus:

[Ave Maris stella] Sumens illud ave

In die Nativitatis Domine antiphone:

-Tecum principium in die virtutis
-Redemptionem misit
-Exortum est in tenebris
-Apud dominum misericordia
-De fructu ventris tui
-Hymnus: Tu lumen tu splendor

Antiphona: Hodie Christus natus est

(Slotverzen): Deo dicamus gratias
[Magne Pater Augustine]. Amatorem paupertatis (hymnus)
[Ad preces nostras] 2. Respice clemens solio (hymnus tempore quadragesime)
Benedicamus in laude (slotzegen)
Magnificat sexti toni a 4 (versie 1)
Magnificat sexti toni a 4 (versie 2)

Om een liturgische opbouw mogelijk te maken geeft de uitgave op het einde volgende INDEX

A.Vespro primo In Nativitate Domini

Ad vesperas
Psalmi consueti cum suis Antiphonis
-Dixit
-Confitebor
-Beatus
-De profundis
-Memento
Antiphona: Tecum principium
Hymnus: Tu lumen tu splendor
Antiphona ad Magnificat: Hodie Christus natus est
Benedicamus Domino

B.Vespro secondo della Madonna

-Dixit
-Laudate pueri
-Laetatus sum
-Nisi dominus
-Lauda Jerusalem
Hymnus: Sumens illud ave
-Benedicamus in laude Jesu

C.Ad completorium

Psalmi, antiphone cum suo hymno et versiculis
-Cum invocarem
-In te domine
-Qui habitat
-Ecce nunc
Antiphona: Miserere mihi domine
Hymnus: Procul recedant somnia
Versiculi: In manus tuas Domine - Custodi nos Domine
-Nunc dimittis
Antiphona: Salva nos domine
(Antiphona): Regina coeli laetare
Hymnus: Amatorem paupertatis
Hymnus: Respice clemens
(Antiphona ad Magnificat) Tempore Quadragesime et Adventu: Anima mea dominum. Sexti toni
(Antiphona ad Magnificat) Aliis temporibus: Et exultavit spiritus. Sexti toni

Zie: Wolfgang Horn, "Adrian Willaerts 'anderer Vesperdruck'. Bemerkungen zu den Psalmvertonungen in I sacri e santi salmi che si cantano a Vespro e Compieta" (zie bibliografie)

Ander liturgisch werk:

Magnificat del secondo tono (verloren, vermeld in SpataroC)

Een aantal psalmen uit deze bundel staan opgenomen op volgende cd:

-*cd 21/XII.  VESPRO DI NATALE
Opera omnia deel XII.
I Piccoli Musici en Delitiae Musicae o.l.v. Marco Longhini
STRADIVARIUS Dulcimer STR 33373

luister ook SPOTIFY : albums – Vespro di Natale
luister ook naar IDAGIO:
de ganse cd: https://app.idagio.com/albums/willaert-christmas-vespers

Zie Marco Longhini in het tekstboekje bij deze cd-opname van Stradivarius

d. Het handschrift TrevBC 13 in de Biblioteca Capitolare del Duomo te Treviso werd gekopieerd in 1563 naar de "libri del messer Adriano", die Willaert geschonken had aan zijn leerling en vriend Antonino Barges, kapelmeester aan de dom te Treviso. Het omvat 19 werken van Willaert waarvan 10 in Hymnorum musica te vinden zijn.
De 9 nieuwe hymnen zijn:

• Sanctorum meritis (In nativit. plurimorum Martirum)
• Ad cenam agni providi (versie 2)(Dominica in albis)
• Hodie festum pie (Pro Sancto Marco)
• Festum nunc celebre (In Ascensione)
• Doctor egregie Paule (In conversione sancti Pauli)
• Gaude mater pietatis (In festo transfigurationis Domini)
• Aurea luce (contrafactum van Doctor egregie Paule)
• Maria mater domini (In festo sancte Marie Magdalene)
• En gratulemur hodie (contrafactum van Proles de celo)
  

e. Het handschrift Fondo Musicale. MSS s.s. (3) in het Archivio del Duomo te Piacenza bevat naast motetten ook 21 hymnen. Alle die hymnen komen ook voor in Hymnorum musica, behalve volgende drie hymnen:

• Festum nunc celebre
• Hodie festum pie celebremus diem
• Maria mater domini (in festo sancte Marie Magdalene)
  

f. Thesaurus musicus continens selectissimas octo, septem, sex, quinque et quatuor vocum Harmonia... tomi primi continentis cantiones octo vocum...

1564/1. Neurenberg, Johann vom Berg en Ulrich Neuber

-Cum invocarem exaudivit me Deus
-In te Domine speravi
-Qui habitat in adiutorio
-Ecce nunc benedicite
-Magnificat a 8 (versie 4) anoniem

online - KBR (enkel discantus)

g. Evangelische liederen

1554 - 1556.
Neurenberg. Johann vom Berg en Ulrich Neuber publiceren verschillende bundels met evangelische liederen. De liederen zijn geklasseerd volgens het liturgisch kalender. In feite zijn het motetten, voor een groot deel van Belgische polyfonisten zoals Cipriano De Rore, Pierre de Manchicourt, Jacobus Vaet, Thomas Crecquillon, Pierre de la Rue, Clemens non Papa en Adriaen Willaert.
We vermelden hier de 10 motetten van Willaert per boek.

1554¹⁰. Tomus primus evangeliorum
-Mirabile mysterium declaratur
1554¹¹. Tomus quartus psalmorum
-Dominus regit me et nihil
1555¹¹. Tomus tertius evangeliorum
-Homo quidam fecit coelum magnam
1555¹² Tomus quartus evangeliorum
-In illo tempore stabant autem
-Salve crux sancta arbor digna
-Locuti sunt adversum me
1556⁸ .Tomus quintus evangeliorum
-Peccavi supra numerium
1556⁹. Tomus sextus
-Pater peccavi in coelum et coram
-Domine Jesu Christe memento
-Infelix ego omnium a 6

Bekijk de noten in de oude drukken online :

Zie in München: Bayerische Staatsbibiothek:
PRIMUS TOMUS
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00074198
TERTIUS TOMUS
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00074200
QUARTUS TOMUS
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00074201
QUINTUS TOMUS
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00074202
SEXTUS TOMUS
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00074203

In de Koninklijke Bibliotheek zijn ze verzameld in vijf boeken per stem
discantus
https://opac.kbr.be/Library/doc/SYRACUSE/18340670
tenor
https://opac.kbr.be/Library/doc/SYRACUSE/18341570
altus
https://opac.kbr.be/Library/doc/SYRACUSE/18341183
bassus
https://opac.kbr.be/Library/doc/SYRACUSE/18342235
vagans
https://opac.kbr.be/Library/doc/SYRACUSE/18342037

h. andere liturgische composities:

-de antifonen
-de lamentaties
-de Magnificats
-de responsoria

-de Johannespassie

luister ook op YOUTUBE
https://www.youtube.com/watch?v=26ljVX5Jfns
luister ook op SPOTIFY: albums – Passio Domini Nostri
luister ook op IDAGIO:
https://app.idagio.com/albums/passio-domini-nostri-jesu-christi-secundum-johannem

-de versiculi

4. Profane motetten

In 1525, ter ere van Francesco II Sforza, hertog van Milaan of Franciscus Maria delle Rovere:

• Victor io salve 2. Quis curare neget
• Inclite Sfortiadum princeps

Ca 1529-1532, ter ere van Ferdinand I van Habsburg

Haud aliter pugnans

In 1532, bezingt de roemrijke krijgsverrichtingen van kardinaal Ippolito de Medici tegen de Turken

• Adriacos numero

In 1539:

• Si rore Aonio
  een lofzang wellicht op de Italiaanse humanist Giovanni Pierio Valeriano (1477-1558), secretaris van kardinaal Ippolito de Medici, die in 1532 Venetië bezocht, of ter ere van Giovanni Francesco Valerio of van Antonfrancesco Donui alias Fra Valerio

In 1542:

• Venator lepores
  Opdrachtmotet dat de gunst van de hertog (Francesco Maria I della Rovere, hertog van Urbino of Francesco II Sforza) afsmeekt op een uiterst elegante manier. Symbolisch verwerkt Willaert een cantus firmus, in canon, op de tekst van de antifoon: "Argentum et aurum non est mihi, quod autem habeo, hoc tibi do"! Blijkbaar heeft Willaert bij een bepaalde gelegenheid composities aan de hertog, wie het ook weze, geschonken en hoopt hij op een vergoeding.

In 1545, te Venetië, bij Gardano in zijn tweede boek vierstemmige motetten (nieuwe uitgave)

• Flete oculi
• Dulces exuviae (versie 2)
  opgedragen aan kardinaal Antoine Perrenot de Granvelle.
  (zie ook infra versie 1: het driestemmige chanson op dezelfde tekst)
  

In 1561 gecomponeerd en in 1566 te Venetië door Antonio Gardano gepubliceerd in een madrigalenbundel van Cypriaan de Rore (Il quinto libro di madrigali a cinque voci)

• O socii durate
  opgedragen aan kardinaal Antoine Perrenot de Granvelle
  

Twee eigenzinnige canons over "drinken"

Vóór 1524:

- Quid non ebrietas

Een enigmatisch stuk, dat Willaerts belangstelling voor vernuftige theoretische problemen aantoont.
Reeds in 1524 vermeld door Spartaro.
Uitgevoerd door de zangers van de kapel van Leo X, maar met matig
succes, ongetwijfeld omwille van zijn zeer verwarde en vernuftige schriftuur.
(volgens een brief van de muziektheoreticus Giovanni Spataro uit Bologna?
gedateerd 23 mei 1524 )
Later vond het veel weerklank in theoretische geschriften, voor het eerst in Giovanni Maria Artusi's L'Artusi overe delle imperfettioni della moderne musica in 1600.
Bewaard in een Venetiaanse uitgave van ca. 1530: Libro prima de la fortuna.

1523 - 1524:

Hiermee te vergelijken is de canon Qui boyt et ne reboyt, die afgebeeld staat op het schilderij Bacchanalia van Titiaan. Ook deze canon is zeer enigmatisch geschreven. Hij zit vol chromatische wrijvingen en moduleert naar alle toonaarden van de kwintencirkel.
Zie: Edward E. Lowinsky, "Music in Titian's Bacchanal of the Andrians: Origin and History of the Canon per tonos", gepubliceerd in "Music in the Culture of the Renaissance and Other Essays" door Dr. Bonnie J. Blackburn, Chicago-London, 1989, vol. 1, p. 289 - 312.

5 . Madrigalen

cmm 3-XIV. Madrigali e Canzoni Villanesche. Helga Meier. 1977.

Slechts ca. 55 madrigalen zijn met zekerheid van de hand van Adriaen Willaert. Een tiental toeschrijvingen zijn verkeerd of dubieus.
Over de stijlkenmerken van de madrigalen van Willaert, zie Bossuyt 1985, p. 127 - 134
Een historisch-kritische bespreking van de eerste uitgaven, zie de inleiding van Helga Meier in CMM vol. 14.

The early development of the Italian madrigal was fostered as much by foreigners as by
natives, and the considerable contributions made by the 16th-century Flemish composers
Jacques Arcadelt, Philippe Verdelot, and Adriaan Willaert should not be underestimated.
Although Willaert's settings of the works of the 14th-century Italian poet Petrarch and other
serious Renaissance poets maintain an invariably high contrapuntal interest and are
frequently suitable for choral performance, his compositions in the lighter, more homophonic
vein, are well worth acquaintance.
Willaert and his pupil Cipriano de Rore (d. 1565) brought the madrigal to a new height of
expression through their sensitive handling of text declamation and the introduction of word
painting. Emotional words such as joy, anger, laugh, cry were given special musical treatment
but not at the expense of continuity.
(Encyclopaedia Britannica)

Tussen 1534 en 1541 komen de eerste madrigalen voor in vijf bundels, die verschijnen op
naam van Philippe Verdelot.

a. 1534, Venetië, Andrea Antico en Ottaviano Scotto, Il secondo libro de Madrigali di
Verdelot, insiemi con alcuni altri di Adriano (RISM 1534¹⁶)

bevat 5 madrigalen van Willaert, zijn eerste vruchten in dat genre.
Dit wordt een succesuitgave die veel herdrukken kent.
In 1536 herdrukt door Antico en Scotto (RISM 1536⁷)

• Amor mi fa morire
• Signora dolce
• Quando gionse per gli occhi
• Madonna'l bel desire (elders anoniem of toegeschreven aan Verdelot)
• Grat'e benigna donna

online –1536⁷– Bologna (zwart – wit)
http://www.bibliotecamusica.it/cmbm/viewschedatwbca.asp?path=/cmbm/images/ripro/
gaspari/_U/U309/

cmm 3-XIV. Madrigali e Canzoni Villanesche. Helga Meier. 1977.

b. [c. 1538], Venetië, Antonio Gardano, Di Verdelot. Le dotte et eccellente compositioni de i Madrigali a cinque voci, insieme con altri Madrigali di varii autori

(RISM [1538]²⁰)

Qual dolcezza giamai 2. Et la dolc'armonia
Quanto piu m'arde 2. Non e ghiaccio

Deze twee madrigalen worden herdrukt door Scotto in 1540 (RISM 1540¹⁸)

online – 1540 - München:
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de//view?id=bsb00074429
(momenteel geblokkeerd)
ofwel: Neem: “https://www.deutsche-digitale-bibliothek.de“. Vul daar het codenummer in bsb00033709 en zoek verder met de gegevens van het scherm.

c. 1538, Venetië, Ottaviano Scotto, Dei madrigali di Verdelotto et de altri eccellentissimi auttori a cinque voci, libro secondo.

- Tanto alto sei signor [a 5]

(RISM [1538]²¹)

d. 1540, Venetië, Girolamo Scotto, Di Verdelotto tutti li madrigali del primo et secondo
libro a quatro voci. Aggiontovi anchora altri Madrigali novamente composti da Messer
Adriano et da altri . (RISM 1540²⁰)

Bevat 7 madrigalen van Willaert, waarvan 3 nieuwe

-Madonna'l bel desire
-Grat'e benigna donna
-Amor mi fa morire
-Quando gionse per gli occh'al cor madonna
-Signora dolce io te vorrei parlare

nieuw:
- Già  mi godea felice
- Qual anima ignorante (versie 1)
- Cosi vincete in terra

-Oimè'l bel (Leonardus Barré)

online – 1540 – München
Di Verdelotto tutti li madrigali ….
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00074430

Herdrukt, soms met een gedeeltelijk andere inhoud: 1545¹⁹ - 1549³³

online - 1549³³ - Bologna
http://www.bibliotecamusica.it/cmbm/scripts/gaspari/scheda.asp?id=7983

Allemaal oudere nummers:

e. 1541, Venetië, Antonio Gardano, La più divina et più bella musica che se udisse giamai delli presenti madrigali: a sei voci composti per Verdelot, et altri musici...
(RISM 1541¹⁶ )

- Rompi de l'empio cor il duro

f. 1542, Venetië, Girolamo Scotto, Madrigali quatro voci (RISM 1542¹⁹)

Een verzameling vierstemmige madrigalen of villaneschen w.o. vier nieuwe van Adriaen Willaert

-Qual più diversa e nova cosa
-A quando a quando haveva
-O bene mio
-Quante volt diss'io

online – 1542 – Brussel KBR (alle stemmen)
https://opac.kbr.be/Library/doc/SYRACUSE/18388877#uurl

cantus
https://uurl.kbr.be/1562428
altus
https://uurl.kbr.be/1562430
tenor
https://uurl.kbr.be/1562432
bassus
https://uurl.kbr.be/1562434

online – 1542¹⁹ – Wenen (alle stemmen)
https://digital.onb.ac.at/RepViewer/viewer.faces?doc=DTL_5847236&order=1&view=SINGLE

Digitales Objekt: cantus
Digitales Objekt: alt
Digitales Objekt: tenor
Digitales Objekt: bas

----- ------ ----- ----- -----

Tussen 1542 en 1563

Zes anthologieën verschijnen "de diversi autori", waarin Willaert telkens met één enkel
madrigaal vertegenwoordigd is, met uitzondering van de verzameling uit 1549 (RISM 1549³¹), waarin twéé madrigalen zijn opgenomen.
Deze beide waren reeds gedrukt bij Scotto in zijn verzameling van 1542 (RISM 1542¹⁹)

h. 1543¹⁷. De diversi autori. Il primo libro di madrigali de diversi eccelentissimi autori ... a quatro voci. (Venetië. Antonio Gardano)

van Adrian Willaert:

-Chi volesse sapper che coss'e amore

Tussen 1544 en 1566 verschijnen verschillende uitgaven madrigalen bij Gardano in Venetië o.m.

i. Cipriaan de Rore: vijf boeken vijfstemmige madrigalen

Vanaf het tweede boek in 1544 t.e.m. het vijfde in 1566 komen er madrigalen van Willaert in voor, in totaal tien.

1544^17. Di Cipriano il secondo libro de madregali a cinque voci insieme alcuni di M. Adriano et altri autori.

van Adriaen Willaert

-Sciocco fu 'l tuo desire
-Qual anima ignorante
-Qual vista sara mai.

Dit tweede boek vijfstemmige madrigalen werd herdrukt in 1551, 1552, 1562 en 1563. Ook in 1593, maar nu zonder de drie madrigalen van Willaert

online - 1551¹⁵ - München
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00074426

online –1551¹⁵- IMSLP
https://ks.imslp.net/files/imglnks/usimg/1/11/IMSLP281994-PMLP457585-01-cantus.pdf
of
https://imslp.org/wiki/Madrigali_a_5_voci%2C_Libro_2_(Rore%2C_Cipriano_de)

----- ----- ----- ----- -----

1552²⁵. Di Cipriano il terzo libro...

-Amor da che tu vuoi
-Se la gratia divina
-Ne le amar'fredd'onde
ii. Ceda nata
-Mentr'al bel 2. In te Marte

Dit "terzo libro" krijgt in 1593 nog een late herdruk met vijf madrigalen van Willaert, die reeds in 1562 was overleden.

-Qual anima ignorant a 5 (versie 2)
-Qual vista sara mai occhi
-Se la gratia divina
-Nell'amare & fredd'onde
ii. Ceda nata
-Mentr'al bel
ii. In te Marte

online – 1552²⁵ – Parijs
https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k4500197n/f38.image.r=Willaert

online – 1593⁶ – Brussel KBR (Fonds Fétis 2231)
Tik achtereenvolgens op : https://www.kbr.be/nl/. Daarna op “collecties & onderzoek”, op “algemene catalogus” en op  “zoeken”. Tik nu in het zoekvenster: Fétis 2231.

1557²³ Di Cipriano il quarto libro

-Ingrata è la madonna

1566¹⁷ Di Cipriano il quinto libro

-O socii durate (= O socii neque)

Ook bij Scotto: werken van Cipriano (de) Rore met Willaert:

j. 1548⁹. Venetië, Girolamo Scotto,
Di Cipriano (de) Rore et di altri eccellentissimi musici il terzo libro di madrigali a cinque voci
waarin volgende nieuwe madrigalen van Willaert (RISM 1548⁹)

- Dove sei tu mio caro
- Se la gratia divina
- Ne l'amar e fredd'onde
- Mentr'al bel letto
- Amor da che tu vuoi

online – 1548 - München
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00074427

k. Musica Nova bevat 25 madrigalen naast 27 Latijnse motetten
1559, Venetië, Antonio Gardano (RISM W 1126 - 1559a)
Alle teksten zijn sonnetten, genomen uit Petrarca's 'poesia da lontananza' behalve
sonnet nr 22 Quando nascesti amor (Panfilo Sasso).

Voor de motetten: zie hierboven.

musicologische uitleg: Katelijne Schiltz, Wolfgang Horn en Raz. Binyamini

Lees in Bossuyt 1985, p. 132 - 134 ook nog over de zinvolle opbouw in twee delen, de
bezetting met mogelijkheden tot allerhande "klankkleuren" en de toepassing van het
bembistisch principe van de "varietà".

Id. p. 134: "Uit de madrigalen van de Musica Nova straalt Willaerts onvolprezen
meesterschap over alle muzikale middelen, die zo prachtig gecombineerd en vooral ook
gedozeerd zijn, dat hij met deze composities schitterende parels schiep, die als
"klassieke" voorbeelden in het genre blijven gelden."

Zie ook: Timothy R. McKinney. Adrian Willaert and the Theory of Interval Affect: The “Musica Nova” Madrigals and the Novel Theories of Zarlino and Vicentino. Burlington, VT: Ashgate, 2010.

1. Io amai sempre (4-st)
2. Amor Fortuna (4-st)
3. Quest' anima gentil (4-st)
4. Lasso, ch'i ardo (4-st)
5. O invidia nemica (5-st)
6. Più volte già  (5-st)
7. Quando fra l'altre donne (5-st)
8. L'aura mia sacra (5-st)
9. Mentre che'l cor (5-st)
10. Onde tolse Amor (5-st)
11. Giunto m'ha Amor (5-st)
12. I begli occhi (5-st)
13. Io mi rivolgo (5-st)
14. Aspro core e selvaggia (6-st)
15. Passa la nave mia (6-st)
16. I piansi, hor canto (6-st)
17. Cantai, hor piango (6-st)
18. In qual parte del ciel (6-st)
19. I vidi in terra (6-st)
20. Ove ch'i posi gli occhi (6-st)
21. Pien d'un vago pensier (6-st)
22. Quando nascest, Amor (P. Sasso) (7-st)
23. Liete e pensose (7-st)
24. Che fai alma? Che pensi? (7-st)
25. Occhi piangete (7-st)
    

Een cd-opname met alle 25 madrigalen:

MUSICA NOVA. The Madrigals

The Petrarca Madrigals
Singer Pur
Oehms Classics OC 814
2009

luister ook op SPOTIFY: albums - musica nova
luister ook op IDAGIO:
https://app.idagio.com/albums/musica-nova-the-petrarca-madrigals
of
https://app.idagio.com/recordings/12673255

Bekijk de muzieknoten:

online – 1559 - Bologna V.13:
http://badigit.comune.bologna.it/cmbm/viewschedatwbca.asp?path=/
cmbm/images/ripro/gaspari/_V/V013/

online - 1559 – Brussel KBR (zonder A) :
www.KBR.BE/nl
Ga verder: "collecties & onderzoek", "digitale bibliotheek" en "Willaert MUSICA NOVA 1559"

online – 1559 - München:
code: stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00071866

online - partituur in moderne noten - online - CPDL
http://www3.cpdl.org/wiki/index.php/Musica_nova_(Adrian_Willaert)

===== ===== ===== ===== =====

l. Madrigali a quatro voci di Adriano Willaert con alcuni Napolitane, et la canzon de
Ruzante .
1563, Venetië door Girolamo Scotto (RISM W 1130 - 1563)

(Fotokopie van de titelpagina in Bossuyt 1985, p. 139, afb. 43)

Een boek met 20 madrigalen en 8 canzonen, alle aan Willaert toegeschreven, maar in
feite zijn er van de madrigalen 2 van Leonardus Barré en 6 van Arcadelt.
Onder de madrigalen van Willaert is slechts één nieuw nummer, nl. :
-Con dogli'e con pieta

-Qual piu divers' & nuova
-Quante volte diss'io
-Lagrime mesti & voi sospir dolenti
-Gia mi godea felic'ogni mio bene
-Chi volesse saper che cos'e amore
-Cosi vincet'in terra
-Oime'l bel viso oime'l soave sguardo
-Con dogli'e con pieta piu ch'infinita
-Qual anima ignorante, over piu saggia
-Signora dolce io te vorrei parlare
-Amor mi fa morire
-Quando gionse per gl'occh'al cor madonna
-Grat'e benigna donna
-Madonna 'l bel desire
-Madonna mia gentile
-Amor tu sai pur fare (Arcadelt)
-Se la dura durezza (Arcadelt)
-Voi sapete ch'io v'am 'anzi v'adoro (Arcadelt)
-Non piu ciance madonna (Arcadelt)
-Madonna ohime per qual cogion m'havete (Arcadelt)
-Madonn'io non lo so perche lo fai
-Cingari simo venit'a giocare
-Madonna mia famme bon'offerta
-A quand'a quand'havea una vicina
-O bene mio fa famm'uno favore
-Zoia zentil che per secreta via
-Occhio non fu giamai che lachrimasse
-Quando di rose d'oro

online – 1563 – Parijs BNF (C.A.T.B)
https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b8449066q.r=Willaert?rk=472105;2

online - 1563 - Brussel KBR (Fonds Fétis 2218) - enkel cantus, tenor en bassus
https://www.kbr.be/nl/
Tik verder op "collecties & onderzoek", op "algemene catalogus" , op "zoeken".
Tik in het zoekvenster : "Fétis 2218"

online - 1563 - IMSLP (C-T-B) bron: KBR Brussel
http://ks4.imslp.info/files/imglnks/usimg/d/d9/IMSLP537802-PMLP869461-Willaert_A._-_Madrigali_a_quatro_voci,_%C3%A9d._1563_-_B-Br_1049927.pdf

online - 1563 - Brussel KBR (C-T-B)
https://opac.kbr.be/Library/doc/SYRACUSE/18389711#uurl

cantus
https://uurl.kbr.be/1562448
tenor
https://uurl.kbr.be/1562450
bas
https://uurl.kbr.be/1562452

===== ===== ===== ===== =====

m . La eletta di tutta la musica intitolata corona. in 1569 gedrukt te Venetië door
Antonio Gardano, bevat 10 vroeger reeds verschenen madrigalen van Willaert, o.m.
enkele uit zijn Musica Nova. (RISM 1569²⁰)

n. Een late herdruk van Cipriano De Rore met nog enkele madrigalen van de Maestro.

1593. Venetië. Angelo Gardano. Di Cipriano Rore. Il terzo libro di madrigali a cinque voce.

Willaert is reeds overleden in 1562, maar toch staan nog 5 madrigalen van hem in deze bundel.

-Qual anima ignorante a 5 (versie 2)
-Qual vista sara mai occhi
-Se la gratia divina
-Nell' amare & fredd'onde
-Mentr'al bel lett'ove dormia

online - deze volledige bundel te Brussel KBR.

https://www.kbr.be/nl/
Tik verder op "collecties & onderzoek", op "algemene catalogus" , op "zoeken".
Tik in het zoekvenster : "Fétis 2231"

o. Madrigali a quatro voci di Adriano Willaert con alcune napolitane et la canzon de Ruzante. Scotto, 1563

Zie hieronder bij de canzonen.

6.Villanesca of canzone villanesche alla Napolitana

Aan de basis van de bloei van de Napolitaanse villanella in Noord-Italië ligt de sterke impuls die is uitgegaan van Adriaen Willaert, die zich overtuigd met deze artistiek minder hoogstaande, maar zeer aantrekkelijke muziek heeft ingelaten. Vijftien composities, bekend onder de algemene naam "villanelle" of "canzoni villanesche", staan op zijn naam.
Karakteristieken van de Napolitaanse villanescha zijn de driestemmigheid, de overwegend homofone schrijfwijze, gekenmerkt door syllabische declamatie, het melodische overwicht van de bovenstem, die vaak ontleend is aan een bestaand lied, de wisselende en vaak syncopische ritmiek en de strofische opbouw. Typisch is het geregeld gebruik van parallelle kwinten.

(Bossuyt op.cit. 1985, p. 135)

De naam villanesca komt van het Latijn villanus, wat "gemeen" betekent, dus gaat het over iemand van geringe afkomst.
De tekst van de villanesca bestaat gewoonlijk uit vier symmetrische strofen waarbij het aantal regels kan variëren tussen drie en acht. Meestal is er een refrein.
Er is een onderscheid te maken tussen de eigenlijke villaneschen en enkele nevengenres, zoals

- villotten ( volkse muziek, landelijk van oorsprong, en eigenlijk een danslied. Kende een grote bloei in Venetië tussen ca. 1520 en 1540. bijv. Sospiri miei en Un giorno mi prego. De tekst, met uitdrukkingen in Venetiaanse of Paduaans dialect, bestaat uit één enkele strofe van variabele lengte en zonder refrein. Typisch zijn de ingevoegde nonsens-lettergrepen - di ri don, to ri ron en ru ra ru rella in Sospiri miei. De schrijfwijze is doorlopend homofoon en zelfs overwegend homoritmisch. Bossuyt 1985 p. 138 )

- mascherata alla napolitana (vertoont dezelfde formele en stilistische kenmerken van de villaneschen, maar wijkt inhoudelijk daarvan af. Het bestaat nl. uit een eerder protserige serenade van een groep gemaskerden ten aanzien van dames van lichte zeden, doorspekt met dubbelzinnige woordspelingen. bijv. Cingari simo)

- canzoni (De teksten, die toegeschreven worden aan Ruzante, waren oorspronkelijk gedichten van meerdere strofen met talrijke wendingen in dialect. Willaert nam alleen de eerste strofe over. Bijv. Occhio non fu giamai, Quando di rose d'oro en Zoia zentil.)

-het bicinium (een zeer populair genre, deels syllabisch, deels sterk melismatisch, met pedagogische bedoelingen geschreven)(één compositie: E se per gelosia)

-gregesche. (zie onder)

Zie ook Donna G. Cardamone. Canzone villanesche alla Napolitana and villotte. Madison. 1978.

Gedrukte uitgaven:

1541¹⁴. Ihan Gero. Il primo libro de madrigali italiani et canzoni francesi a due voci, gedrukt in 1541 te Venetië door Antonio Gardano.
Eerste gedrukte villanescha van Willaert: E se per gelosia

a. Canzone villanesche alla napolitana di M. Adriano Wigliaret a quatro voci con la canzona di Ruzante.

W1114a (1544) Canzone villanesche allla napolitana … a quatro voci. primo libro. Venetië. Antonio Gardano
(onvolledig bewaard en moeilijk te reconstrueren)

W1114b (1544) = 1544²⁷. Canzone Villanesche alla Napolitana di M. Adriano Wigliaret a quatro voci. Venetië. Girolamo Scotto.
In die eerste uitgave slechts zes nummers van Willaert.

W1115 (1545) = 1545²⁰. Herdrukt en fel uitgebreid door Antonio Gardano

De lijst van W1115 - 1545 van Gardano was het meest uitgebreid en bestond uit:

1. Sempre mi ride sta donna
2. O dolce vita mia
3. Madonn'io non lo so perche la fai
4. Cingari simo venit'a giocare
5. Vecchie letrose non valete niente
6. Madonna mia famme bon' offerta
7. (Francesco Silvestrino)
8. (Franceso Silvestrino)
9. Un giorno mi prego una vedovella
10. (Francesco Silvestrino)
11. A quand'a quand'havea
12. O bene mio famm'uno favore
13. (Francesco Corteccia)
14. Madonna mia io son un poverello
15. Sospiri miei d'oime dogliorirose
16. (Francesco Corteccia)

Dus ook 3 nummers van Francesco Silvestrino en 2 van Francesco Corteccia.
Hoewel in de titel gedrukt staat "con la canzona di Ruzante", wordt dit populaire lied pas in de uitgaven vanaf 1548 opgenomen.

cmm 3-XIV. Madrigali e Canzoni Villanesche. Helga Meier. 1977.

12. vindplaatsen

ms: geen
druk 1544 (W1114b) (Scotto): I Pistoia. Bibl. Arch. Capit. (Alt - onvolledig)
druk 1545 (W1115) A Wn (T) - D Mbs (Zie hier verder : online), Wolf - PL Krakow
druk 1548 Scotto: A Wn - F Bnf (A)
druk 1548 Gardano: I BolC(A)
druk 1553: D Wolf - GB Lbl(A,T,B)- US Pitsb(S, A, T) 
druk 1563 (W1130) B Brussel KBR (S.T.B) (Zie hier verder : online) 

14. andere recente uitgaven:

online – 1545 (W1115) - München
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00071912

online – 1563 (W1130) – Brussel KBR (S. T. B)
https://opac.kbr.be/Library/doc/SYRACUSE/18389711#uurl

cantus
https://uurl.kbr.be/1562448
tenor
https://uurl.kbr.be/1562450
bas
https://uurl.kbr.be/1562452

online – partituur in moderne noten – CPDL
http://www1.cpdl.org/wiki/index.php/Canzone_villanesche_alla_napolitana_(Adrian_Willaert)

-Cardamone, Donna G., Adrian Willaert and his Circle. Canzone Villanesche alla Napolitana and Villotte, Madison, 1978. (RRMR, 30)

Enkele cd-opnamen met veel van deze villaneschen:

-*cd 21/I
LE VILLANESCHE
L'opera omnia di Adrian Willaert.
Collegio vocale e strumentale Euterpe o.l.v. Antonio Eros Negri
STRADIVARIUS DULCIMER
STR 33311, 1993

luister naar de ganse cd op SPOTIFY: albums – villanesche
Fout : SPOTIFY noemt het Collegium Vocale Gent als mede-uitvoerders.
luister naar de ganse cd op IDAGIO:
https://app.idagio.com/albums/willaert-the-complete-works-vol-1-le-villanesche

-*cd 32 Adrian Willaert
tabulatuur Pierre Attaignant
Madrigali, chansons, villanelle
zang, luit, harp, vedel
Romanesque o.l.v. Philippe Malfeyt (sopraan + instr.)
RICERCAR RIC 151145
1994

luister ook op SPOTIFY : https://open.spotify.com/album/6AMZ1266TI1atQO2HP68Gd
luister ook op IDAGIO:
https://app.idagio.com/albums/willaert-chansons-madrigali-and-villanelle

-cd 72 MUSIC TO ENTERTAIN THE KING OF HUNGARY 1526
Camerata Hungarica o.l.v. László Czidra
HUNGAROTON
1978

luister ook op SPOTIFY: albums – Music to entertain the king of Hungary

b. Canzon villanesche alla napolitana di messer Adriano a quatro voci con la canzon di Ruzante. Venetië, Antonio Gardano, 1548

Zelfde reeks met toevoeging van : Zoia zentil che per secreta via (=la canzon di Ruzante)

c. Canzon villanesche alla napolitana di messer Adriano a quatro voci con la canzon di Ruzante. Venetië, Girolamo Scotto, 1548

Zelfde reeks als voorgaande uitgave maar nu gedrukt door Scotto.

d. Canzon villanesche alla napolitana... Gardano, 1553

Zelfde reeks als voorgaande uitgave

e. Madrigali a quatro voci di Adriano Willaert con alcune napolitane et la canzon de Ruzante. Scotto, 1563

(Dus een mengeling van villaneschen en madrigalen) (Zie hier verder : online)

Zes oudere nummers:

- A quand'a quand'haveva
- Cingari simo
- Madonna mia famme
- Madonn'io non lo so
- O bene mio
- Zoia zentil

en twee nieuwe nummers:

-Occhio non fu giamai che lachrimasse
-Quando di rose d'oro

f. Di Manoli Blessi il primo libro delle Greghesche con la Musica di sopra, composta da diversi autori

-Dulce padrun
-Sassi, Palae, sabbion (Andrea Gabrieli)
-Pianz’l grego pueta (nella morte d’Adriano). Alvise Willaert.

online -1564¹⁶ - A Wenen
https://digital.onb.ac.at/RepViewer/viewer.faces?doc=DTL_2934638&order=1&view=SINGLE

Digitales Objekt : canto
Digitales Objekt : alt
Digitales Objekt : tenor
Digitales Objekt : bas
Digitales Objekt : quintus

in 1564 gedrukt in opdracht van Antonio Molino door Antonio Gardano. De teksten zijn gedichten van Manoli Blessi (pseudoniem voor Antonio Molino) en de benaming "greghesche" verwijst naar het "gregesca", de taal waarin die gedichten zijn geschreven. Dit bizarre taaltje bestaat eigenlijk niet maar is fictief en gecreëerd door de auteur als een mengeling van Venetiaanse en Griekse dialecten, hiertoe geïnspireerd door het straatleven in Venetië, die een smeltkroes was van verschillende nationaliteiten.

bevat van Adriaen Willaert: Dulce padrun
maar ook twee treurzangen op zijn dood: -Sassi, palae van Andrea Gabrieli en Pianza'l Grego Pueta van Alvise Willaert (neef van Adriaen)

Antonio Molino en de kleurrijke wereld van de 16 de -eeuwse Venetiaanse greghesca
Dr. Prof. Katelijne Schiltz. Programmabrochure bij een concert van Zefiro Torna te Roeselare op 6 mei 2006. Nog te koop aan € 5 via info@adriaenwillaert.be .

Een bont gezelschap van natuurelementen - rotsen, zeewier, zoet- en zoutwatervissen, rivieren, ja zelfs zeemeerminnen - wordt in de eerste verzen van het merkwaardige gedicht Sassi, palae ten tonele gevoerd. De lijst van dode en levende materie uit flora en fauna lijkt onuitputtelijk...totdat uiteindelijk duidelijk wordt waarover het hier precies gaat. Al deze figuren worden namelijk opgeroepen om de dood van niemand minder dan Adriaan Willaert, de gewezen kapelmeester van de Venetiaanse San Marco-basiliek, te betreuren. Andrea Gabrieli zette de tekst met veel gevoel voor variatie op muziek: na de contrastrijke behandeling van de natuurelementen (via een voortdurende afwisseling tussen hoge en lage stemmen, syllabische en melismatische passages etc.) gebeurt de mededeling van Willaerts overlijden in een sobere, homofone schrijfstijl: 'O groot leed van de hele wereld, zal er ooit iemand zijn die in even mooie harmonie zijn gelijke zal zijn?'.

Het ietwat bevreemdende karakter van deze 'burleske treurzang' staat eigenlijk symbool voor de hele collectie waaruit dit werk afkomstig is, met name Di Manoli Blessi il primo libro delle Greghesche (Venetië, 1564). Alle teksten uit deze verzameling zijn geschreven door één persoon, met name Antonio Molino, naar wiens pseudoniem (Manoli Blessi) in de titel wordt verwezen. Zijn poëzie is een fictieve mengeling van Venetiaanse en Griekse dialecten, die de naam greghesca (meerv.: greghesche ) meekreeg. Dat dit bizarre taaltje niet door iedereen even gemakkelijk begrepen werd, blijkt onder meer uit het feit dat de drukker Antonio Gardano helemaal achteraan de bundel een lijst met 'verklarende termen' heeft opgenomen. Molino moet een boeiend en veelzijdig figuur zijn geweest: uit verschillende bronnen weten we dat hij actief was als dichter, maar ook als theaterman zou hij zijn sporen hebben verdiend in de ontstaansgeschiedenis van de befaamde commedia dell'arte . Bovendien liet Molino zich ook als componist niet onbetuigd. Zo bracht hij in 1568 en 1569 twee madrigaalbundels voor vier stemmen op de markt.

In meerdere documenten wordt Molino's voorliefde voor het spelen met en vermengen van vreemde talen en dialecten, waarvan de greghesca een perfect voorbeeld vormt, vermeld. Als we Lodovico Dolce's dedicatie tot I Fatti, e le Prodezze di Manoli Blessi (Venetië, 1561) mogen geloven, deed Molino (alias Manoli Blessi) zijn inspiratie hiervoor op tijdens zijn vele handelsreizen naar Griekenland, de Levant enz. Het is echter veel waarschijnlijker dat Molino met al deze vreemde talen nagenoeg dagelijks in zijn eigen stad in contact kon komen. Het 16 de -eeuwse Venetië was immers een smeltkroes van verschillende nationaliteiten, een kruispunt tussen Noord en Zuid, Oost en West, waarvan vooral de omgeving van de Rialto, met haar kleurrijke markten, het levendig bewijs vormde.

Molino zou zelfs een eigen Accademia di musica geleid hebben, waar hij zijn passie voor poëzie, muziek en theater de vrije loop kon laten. Het is dan ook niet ondenkbaar dat het ontstaan van de bundel Di Manoli Blessi il primo libro delle Greghesche in een dergelijke context gesitueerd moet worden. In de zelf geschreven opdracht tot deze collectie (eveneens in de lingua greghesca ) stelt Molino dat hij de componisten zelf heeft verzocht om zijn verzen op muziek te zetten. Indien dit effectief het geval was, kan men zich ook goed voorstellen dat een aantal van deze werken in Molino's Accademia hun première beleefden. Misschien was daarbij zelfs een scenische opvoering niet uitgesloten? Zeker de greghesche op het einde van de bundel, die zijn opgevat als dialogen (e.g. O vui greghette belle ), leveren hiertoe de nodige argumenten. Ook de twee ottave ( Li modi varij en Vegni un Cavalleri ), afkomstig uit de zesde zang van Molino's net genoemde werk I Fatti, e le Prodezze di Manoli Blessi - een parodie op Ariosto's bekende epos Orlando furioso-, maken de link met een theatercontext plausibel.

De bundel bevat muziek voor vier tot acht stemmen. De meeste componisten die we hierin aantreffen behoorden tot de top van het toenmalige Venetiaanse muziekleven: naast de Vlamingen Adriaan Willaert en Cipriano de Rore (diens opvolger als maestro di cappella aan de San Marco-basiliek) springen ook de Italianen Andrea Gabrieli, Claudio Merulo en Annibale Padovano in het oog. Maar de verbindingen reiken verder: naar Padua (Costanzo Porta), Milaan (Pietro Taglia) en zelfs Ferrara (Giulio Fiesco) en Mantua (Giaches de Wert). Vooral Andrea Gabrieli lijkt goed met Molino bevriend te zijn geweest. Hij droeg maar liefst zes werken tot de verzameling bij, terwijl de andere componisten met slechts één of twee (maximaal drie) greghesche vertegenwoordigd zijn. Daarnaast zette Gabrieli nog andere teksten van Molino op muziek, wat resulteerde in de Greghesche et iustiniane a tre voci (Venetië, 1571). Bovendien is Gabrieli's tweede bundel vijfstemmige madrigalen (Venetië, 1570) niet alleen aan Molino opgedragen, maar bevat hij ook een madrigaal ter zijner ere, met name Molino, a le virtù tante e sì rare .

Qua inhoud en thematiek kan Molino's poëzie bijzonder divers worden genoemd. De topics in in Di Manoli Blessi il primo libro delle Greghesche reiken van panegyrische gedichten voor zangeressen (e.g. Pavolo come'l polo ) en smeekbeden tot vrouwen (e.g. Madonna, hormai mil vedo en Donna, se l'occhio mio ) over subtiele parodieën op de gedichten van Francesco Petrarca en Pietro Bembo (e.g. Cando pinso al turmendo , dat een rechtstreekse allusie is op Bembo's bekende Quand'io penso al martire ) tot twee lamenti op het overlijden van Willaert. Naast Gabrieli's hogerop vermelde Sassi, palae is namelijk ook het door Willaerts neef Alvise op muziek gezette gedicht Pianza'l Grego Pueta geschreven 'Nella morte d'Adrian'.

Dit brengt ons bij een interessant aspect van de bundel, met name de manier waarop door de precieze schikking van de werken een aantal narratieve lijnen duidelijk worden. Ik bedoel hiermee dat de volgorde van de greghesche niet aan het toeval is overgelaten, maar integendeel heel doordacht is. Wanneer men bepaalde stukken immers naast elkaar legt en leest / beluistert, ontdekt men niet zelden een soort van 'rode draad', die zorgt voor een logische aaneenschakeling van het ene werk naar het andere. Een voorbeeld mag dit illustreren. Zo is het geen toeval dat de twee 'treurzangen' ( Sassi, palae van Andrea Gabrieli en Pianza'l Grego Pueta van Alvise Willaert) op de dood van Adriaan Willaert in de bundel onmiddellijk worden voorafgegaan door twee werken ( V'ha ben casun van Daniele Grisonio en Dulce padrun van Willaert zelf), waarin de dood van een klein hondje ('cagnolo') centraal staat. De confrontatie tussen beide paren wekt natuurlijk een burlesk effect op: het sterven van een diertje en dat van de 'grote kapelmeester van de San Marco-basiliek' wordt hier als het ware op gelijke voet behandeld! Het feit dat de twee 'cagnolo'-werken, waarin ook sprake is van de hondster Sirius, op hun beurt worden voorafgegaan door Pavolo come'l polo , dat onder meer de poolster vernoemt, toont aan dat ook hier bewust gezocht is naar gemeenschappelijke elementen die de overgang van de ene greghesca naar de andere heel soepel doet verlopen.

Door het ontdekken van dergelijke subtiele verhaallijnen, maar ook door het rijk geschakeerde karakter van Molino's lyriek en de vele intertextuele verbanden met bestaande poëzie ontpopt de bundel Di Manoli Blessi il primo libro delle Greghesche , die Molino met veel zorg blijkt te hebben samengesteld, zich tot een bijzonder project. Ook de muziek bekrachtigt deze intentie. Niet toevallig zijn, zoals hogerop gezegd, zowat alle betekenisvolle figuren van de muzikale wereld in en rond Venetië bij Molino's ambitieuze project betrokken. Nu eens refereren hun greghesche door de akkoordische, homofone schrijfstijl en de herhalingsstructuren aan de eenvoudigere, ietwat volksere genres. Dan weer leunen ze door het gebruik van chromatiek, tekstexpressie, ritmische contrasten en de polyfone motief- en stemmenbehandeling aan bij de verfijning van het contemporaine Italiaanse madrigaal. Deze collectie greghesche ontvouwt zich in haar talige en muzikale rijkdom voor toeschouwer en luisteraar als een verhaal op zich, als een boeiende getuige van het veelgelaagde culturele leven in het 16 de -eeuwse Venetië.

Lees ook:
The Illusion of the Prima Pratica and Seconda Pratica in the Music of Willaert and Rore.
Karen Atkins
A thesis submitted to the faculty of the University of North Carolina at Chapel Hill in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Arts in the Department of Music (Musicology).
Chapel Hill 2012
https://cdr.lib.unc.edu/downloads/bz60cw889?locale=en

7. Chansons

Tussen 1520 en 1560 werden 60 à  65 chansons gepubliceerd, waarvan er een aanzienlijk aantal later nog werd herdrukt.

De voornaamste verzamelingen zijn:

a. Motetti novi e chanzoni franciose a quatro sopra doi (RISM 1520³)

in 1520 in Venetië door Andrea Antico
bevat van Willaert 6 vierstemmige chansons naast 4 motetten
Het zijn alle vierstemmige composities, maar waarvan slechts twee stemmen genoteerd zijn, omdat zij uitgewerkt moeten worden als dubbelcanons - vandaar de vermelding in de titel "a quatro soper doi". (Bossuyt, 1985, p.144)

motetten
-Sancta et immaculata virginitas / Cum jucunditate memoriam
-Christi virgo dilectissima / Quoniam peccatorum molle
-Domine quis habitabit / Nec fecit proximo suo malum / Qui iurat proximo
-Inter natos mulierum

chansons
- Petite camusette (versie 1)
- Irons nous tousjours coucher
- Mon petit cueur n'est pas à moy
- J'ayme bien mon amy (versie 1)
- J'ayme bien mon amy (versie 2)
- Mon mari m'a diffamée

One type of chanson that does seem to have been developed there (at the court of Louis XII) is the setting of French poetry in the form of a double canon.
Willaert, as a student of Mouton, was also close to the Royal court. (…)  The melodies of nearly all of these canonic songs can be traced to chansons from the courtly repertory.
Irons nous tousjours: melody: Busnois a 4
J’aime bien mon ami: Verbonnet a 3
Mon mari m’a diffamée: ParisBNF 12744
Mon petit cueur: anon. a 3, 1520/6
Petite camusette: Ockeghem a 4
Printed in Venice by Andrea Antico just after he moved his printing firm there from Rome.

Lawrence F. Bernstein. Art. “Buyers and Collectors of Music Publications” in “Music in Renaissance Cities and Courts. Studies in Honor of Lewis Lockwood”. Michigan. 1996. P. 38

Frank Dobbins. Art. Andrea Antico’s Chansons and the Diffusion of French song in the second decade of the sixteenth century in « La, la, la… maistre Henri» Mélanges de musicologie offerts à Henri Vanhulst. p. 127-157.

gewijzigde herdruk van de Motetti novi e chanzoni franciose uit 1520 van Andrea Antico door Pierre Attaingnant onder de titel Six Gaillardes et six pavanes avec onze chansons musicales a quatre parties... (RISM [1528]⁹)
en 12 canons in Pierre Attaingnant. Chansons et Motetz en canon a quatre parties sur deux. [[1528]¹⁰]

met toevoeging van:

- A l'aventure j'entrepris
- Mon cueur, mon corps, mon ame et mon avoir (versie 1)
- Dessus le marché d'Arras, myrely myrela, bon bas
- Si vous estes mamye (= Se ie ang mon amie)

vindplaatsen: B KBR - I Fm
RISM B/I 15203
facsimile : Cat96 Genève 1982
facsimile :  OMI 1316

Info : Frank Dobbins. Art. Andrea Antico’s Chansons and the Diffusion of French song in the second decade of the sixteenth century in « La, la, la… maistre Henri» Mélanges de musicologie offerts à Henri Vanhulst.

----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- -----

b. 1535 en 1536. Venetië, Andrea Antico en Ottaviano Scotto, Il primo (secondo) libro de le canzoni franzese. (RISM [1535^{8 en 9} ])

bevat volgende nieuwe nummers:

• C'est boccané de soy tenir à  une
• A vous me rends comme celle du monde
• Quant j'estoye a marier
• Plaisir n'ay plus mais vis en

c. La Couronne et Fleur des chansons a troys (RISM [1536¹])
in 1536 in Venetië gedrukt door Antonio dell'Abbate en Andrea Antico

Bevat 41 nummers, waarvan volgende 21 driestemmige chansons van Willaert:

• Allons, allons gay
• A tu point veu la viscontine
• nr 20: Baisés moy tant (versie 1)
• nr 31: Baisés moy tant (versie 2)
• Dessus nostre treille de may
• Dessus son asne Bauduin tout chargé de grenade
• Hé Dieu, Hé l'ayne, la laine m'y fault
• J'aime par amours
• J'ai veu le regnart et le loup (versie 1)
• Jan, Jan, Quand tu t'en iras
• Je ne sçaroys chanter ne rire (versie 1)
• La jeusne dame va au molin
• La rousée de moys de may (versie 1)
• Or suis-je bien (versie 1)
• Perot, Perot, viendras tu aux nopces
• Quant le jolit robinet eut tricoté
• Qui est celuy qui a dit mal
• Qui la dira (versie 1)
• Qui veult aymer (versie 1)
• Sire don dieu (versie 2)
• Vous marchez du bout du pied

online – 1536 – Wenen – LA COURONE ET FLEUR DES CHANSONS A TROYS
http://digital.onb.ac.at/RepViewer/viewer.faces?doc=DTL_7358813&order=1&view=SINGLE

bassus :      Digitales Objekt
tenor :         Digitales Objekt
supremus : Digitales Objekt

zie: Bernstein, Lawrence, ed., La Couronne et fleur des chansons a troys, New York 1984 (zie bibliografie)

"Vermoedelijk werden (de driestemmige) chansons geschreven tijdens zijn eerste jaren in Italië, dus tussen 1515 en 1521, of misschien stammen ze reeds gedeeltelijk uit zijn Parijse tijd. Een gedeelte sluit aan bij de parafrasetechniek van het Moutontype. (.) Een tweede groep chansons wordt gekenmerkt door syllabische declamatie-motieven, beknopte intonaties, een levendig ritme en een overzichtelijke opbouw, waarbij alle elementen duidelijk in dienst staan van een perfecte aanpassing van de tekst aan de muziek. Ze mogen geplaatst worden tussen 1528 en 1536.
Een derde groep chansons neemt een tussenpositie in: het zijn arrangementen à  la Mouton, maar met trekjes die verwijzen naar het opkomende Parijse chansons, zoals de syllabische schrijftrant en de doorzichtige symmetrische structuur." (Bossuyt, 1985, p. 144)

"Willaerts driestemmige chansons hadden bij de uitgevers blijkbaar een groot succes, want veel van die chansons werden opgenomen in latere publicaties zoals die van Jacques Moderne in Lyon (1539), Adrian le Roy en Robert Ballard in Parijs (1560), Girolamo Scotto in Venetië (1562) en Pierre Phalèse in Leuven (1569)."
zie Thomas, Bernard. Adrian Willaert. 13 Chansons. London Pro Musica. Londen. 1978, p.ii
(uitgave met korte uitleg en de vertaling in het Engels)

d. Le Parangon des Chansons. Quart livre contenant XXXII chansons a deux et a troys parties.
Lyon. Jacques Moderne 1539

RISM: 1539¹⁹

van Willaert:

-Or suis ie bien (versie 1)
-Jaime par amours
-Allons allons gay

online – 1539¹⁹ – München
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de//view?id=bsb00072020

online – 1539¹⁹-  Londen (zwart-wit)
http://purl.org/rism/BI/1539/18 - folio 21

e. Canzoni francese di messer Adriano, [et] de altri eccellentissimi auttori... Libro primo..
Ottaviano Scotto (1536¹⁷)

-Alla venture lentrepris
-C'est boccane
-Mon cueur mon corps
-A vous me rends
-Quant ie estoye a marier

f. Selectissimae necnon familiarissimae cantiones. Besonder ausserlessner kunstlicher lustige Gesang mancherley Sprachen.
(RISM 1540⁷)
in 1540 te Augsburg gedrukt door Melchior Kriesstein
bevat 7 werken van Willaert, o.a. een viertal nieuwe:

-Fors seulement
- Douleur me bat
- Petite camusette (versie 2)
- Jouyssance vous donneray

g. 1541²
Trium vocum cantiones centum a praestantissimis diversarum nationum ac linguarum Musicis compositae. Tomi primi. Nürenberg. Johann Petreius.

Een grote bundel met een hondertal werken, alle driestemmig, o.m. motetten op Latijnse tekst. Verder Duitse, Franse en Italiaanse liederen.
Bevat 6 Franse chansons van Willaert, overgenomen uit " La Couronne et fleur des chansons à troys" uit 1536.

-Perot viendras tu pas
-N'a tu point
-bayses may tant
-Or suis ie bien
-La rouse de moys
-Qui es celuy qui

online – 1541  - IMSLP
https://imslp.org/wiki/Trium_vocum_cantiones%2C_Tomus_I_(Various)

online - 1541 - Londen
https://repository.royalholloway.ac.uk/items/5d87d97a-793c-0f94-3382-d69c274acf3f/1/

h. Le quatriesme..., Le cincquiesme.... en Le sixième Livre (RISM 1544¹², 1544¹³ en 1545¹⁴)
Tussen 1544 en 1545 te Antwerpen gedrukt door Tielman Susato
Een uitgebreide chansonanthologie in zes delen
Bevat 7 vier-, vijf- en zesstemmige chansons van Willaert, waarvan 5 nieuwe.
Vier zijn met een canon.

Le quatriesme livre:

-Le dur traveil ou mon cueur (nieuw)

Le cincquiesme livre:

-Faulte d'argent / Qui a beau ne beuur (nieuw)
(6-st. met canon : sexta vox: fuga in subdiapente)
-Douleur me bat (met canon)
-De retourner mon amy (met canon) (nieuw)

Le sixiesme livre:

-Jouissance vous donneray a 5
-Mon cueur, mon corps, mon ame (versie 2) (met canon) (nieuw)
-A la Fontaine du pres margot (6-st.) (nieuw)

online - 1544 en 1545 - Brussel KBR
https://uurl.kbr.be/
Ga verder: "collecties & onderzoek", "digitale bibliotheek" en "Susato"

i. 1550, Antwerpen, Tielman Susato : Le treziesme livre contenant vingt & deux chansons nouvelles à six et à huyt parties . (RISM 1550¹⁴)

-Qui veult aymer il fault estre ioyeux (canon in subdiapason)

j. 1560, Parijs, Adrian Le Roy & Robert Ballard, Cincquiesme livre de chansons composé à  troys parties par M. Adrian Willart, nouvellement imprimé en troys volumes. (RISM 1560 - W 1127 )

Twintig chansons, alle overgenomen uit La Couronne et fleur des chansons uit 1536 van Andrea Antico, met uitzondering van de canon Sy je ne voy mami, die Le Roy reeds in 1553 had gepubliceerd in zijn Tiers livre de chansons à 3. (RISM 1553/22)
Herdrukt in 1562 en 1578

-Allons allons gay gayment
-Dessus nostre treille de may
-Jean Jean quant tu t'en yras
-Or suis je bien au pire
-J'ayme par amours la belle
-J'ay veu le regnard et le loup
-Baysez may tant tant
-Quand le joly Robinet
-N'as tu point veu la Viscontine
-Vous marchez du bout du pied
-Qui la dira la peine
-He dieu Helaine
-La rousée du moy de may
-Qui est celuy qui a dit mal
-Sire don dieu tant ilz sont
-Je ne sçauroys chanter
-Qui veult aymer il faut estre
-La jeune dame va au moulin
-Perrot viendras tu au nopces
-Sy je ne voy mamie

k. 1560, Parijs.

In hetzelfde jaar publiceren Le Roy & Ballard een reeks meestal nieuwe chansons van Willaert: Livre de meslanges contenant six vingtz chansons des plus rares, et plus industrieuses qui se trouvent, soit des autheurs antiques, soit des plus memorables de nostre temps (Lesure 68).
Licht gewijzigd maar sterk aangevuld herdrukt in 1572 onder de titel Mellange de chansons.

Bevat een 25-tal composities van Willaert, waarvan de volgende tot dan toe nooit verschenen:

-Qui la dira la peine (versie 2) (5-st.) p. 3
-Vous aurés tout ce qui est mien (5-st.) p. 3
-Hélas ma mère (5-st.) p. 4
-Mort ou mercy en languissant (5-st.) p. 4
-Sonnés my donc quand (5-st.) p. 5
-Pis ne me peut venir (a 5)
-Mon petit cueur tu n'est plus (6-st.) p. 7
-Or suis-je bien (versie 2) 6-st.) p. 8
-Puis donc que ma maitresse (6-st.) p. 8
-En douleur et tristesse (6-st.) p. 9
-Vous ne l'aurés pas (6-st.) p. 12
-Allez my faut sur la verdure (Arcadelt) (5-st.) p. 47
-Baisés moy tant (versie 3) (5-st.) p. 51
-Sire don Dieu tant ils sont aises (versie 2) (5-st.) p. 52

Toegevoegd aan de uitgave van 1572
-Voulez ouyr chansonnette (5-st.)

De volledige lijst: http://www.cmme.org/database/sources/149

Meer info: https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb43111430j

online – 1560 – München (slechts gedeeltelijk)
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de//view?id=bsb00078016

Bibliogr. :
Kate Van Orden.Imitation and "La musique des anciens". Le Roy & Ballard's 1572 Mellange de chansons. Artikel in Revue de Musicologie. T. 80. Nr. 1 (1994). pp. 5-37. (JSTOR)

----- ----- ----- ----- -----
l. Il terzo libro delle muse a tre voci, di canzon francese di Adrian Willaert, nuovamente con alcune d'altri autori insieme ristampate et con somma dilligenza corrette

in 1562 te Venetië gedrukt door Girolamo Scotto (RISM W 1129 - [1562⁹])
Alle nummers hernemingen van 1536 behalve

• Sur le ioly ioly ionc (herneming van RISM 1549³⁴
• Le bergier et la bergiere (Narevez) (nieuw)
• On en dira ce quon voudra (nieuw)

info : British Library (enkel T) 

Zie vooral de uitgave van Courtney S. Adams. French Chansons for three voices (ca. 1550).
Part I: Three-Part Chansons Printed by Gardane (1541/13)
Part II: Three-Part Chansons Printed by Gardane (1543/21). The Tiers livre de Chansons Printed by Le Roy and Ballard (1553/22)
A-R Editions, Inc. Madison 1982

"During the sixteenth century, chansons appeared in large numbers and in diverse forms. The pieces in the three source-anthologies selected for this edition illustrate the wide variety of styles present in the three-part French chanson from the early years of the century to 1553. Although two of these sources were published in Venice (in 1541 and 1543), their editor was Antoine Gardane, a Frenchman newly arrived in Italy. A composer as well as an editor, he no doubt had close contact with French musical taste. The third source-volume, issued by Le Roy and Ballard in Paris, appeared in 1553, shortly after the firm began its publishing operations."
Ed. Jane A. Bernstein, Adrian Willaert. The Complete Five and Six-Voice Chansons (zie bibliografie)

"In zijn chansons zet Adriaan Willaert grotendeels de Moutontraditie verder. Zijn eerste probeersels zijn als het ware compositie-oefeningen, die vooral zijn technische vaardigheid moeten illustreren."
(Bossuyt, 1985, p.144)

8. Instrumentale muziek: ricercars

Musicologische informatie: Ignace Bossuyt. "Woord vooraf " bij de facsimile-uitgave van de Fantasie recercari contrapunti a tre voci, Peer 1986

(reeks A)

Musica Nova, accommodata per cantar et sonar sopra organi et altri strumenti, composta per diversi eccellentissimi musici.
in 1540 te Venetië uitgegeven mogelijk door Andrea Arrivabene

Ignace Bossuyt 1986: "Een tamelijk slordige en typografisch niet zo aantrekkelijk uitgebrachte Venetiaanse verzameling van 21 vierstemmige ricercars"

Bevat drie vierstemmige ricercars van Adriaen Willaert: de nummers 1, 10 en 14 (onze nummering: A1, A2 en A3). Ook een vierde en vijfde ricercar wellicht van Willaert of misschien eerder van Julio da Modena: de nummers 6 en 13 (onze nummering: A4 en A5)

Bewaard met één enkel exemplaar van de bassus (Bibliotheca del Conservatorio, Bologna) gerestaureerd aan de hand van een latere Franse druk: Musicque de Joye. Appropriée tant a la voix humaine, que pour apprendre a sonner Espinetes, Violons, & fleustes.

Deze latere uitgave werd te Lyon door Jacques Moderne gepubliceerd (wellicht tussen 1547 en 1556) onder de titel MUSICQUE DE JOYE . Willaert zou hier vertegenwoordigd zijn met nog twee ricercars, die niet in de MUSICA NOVA staan. Dit zesde en zevende ricercar kan echter evenzeer toegeschreven worden resp. aan Julio da Modena en aan Gabriel Coste, (onze nummering A6 en A7)
(RISM 1550²⁴ - zie onder)
Zie commentaartekst van Beatrice Barazzoni bij de cd 21/VII en van H.C. Slim in de inleiding tot de moderne uitgave in Monuments of Renaissance Music, uitg. dr. E. Lowinsky, 1, (Chicago - Londen, 1964).

Jacques Moderne. Musicque de Joye
online - oorspronkelijke versie - IMSLP

Tik hieronder:
SUPERIUS
http://ks4.imslp.net/files/imglnks/usimg/d/d5/IMSLP58337-PMLP119657-superius_wikipedia.pdf
ALTUS
https://imslp.nl/imglnks/usimg/b/b7/IMSLP58340-PMLP119657-Altus.pdf
TENOR
http://petrucci.mus.auth.gr/imglnks/usimg/e/e3/IMSLP58342-PMLP119657-Tenor.pdf
BASSUS
https://imslp.nl/imglnks/usimg/7/78/IMSLP58343-PMLP119657-Bassus.pdf

Jacques Moderne. Musicque de Joye
online - partituur in moderne noten - IMSLP (Allen Garvin)
a1 (= phant. instr. 3), a2 (= phant. instr. 4):
http://ks4.imslp.info/files/imglnks/usimg/b/bf/IMSLP370235-PMLP119657-Moderne_J_-_Musicque_de_Joye_-_EN194-1(2015).pdf

superius
http://ks4.imslp.info/files/imglnks/usimg/d/d5/IMSLP58337-PMLP119657-superius_wikipedia.pdf
altus
http://ks4.imslp.info/files/imglnks/usimg/b/b7/IMSLP58340-PMLP119657-Altus.pdf
tenor
http://ks4.imslp.info/files/imglnks/usimg/e/e3/IMSLP58342-PMLP119657-Tenor.pdf
bassus
https://imslp.org/wiki/Special:ImagefromIndex/58340/oriyt

Een uitgebreide reeks van die nummers in volgende cd-opnamen:

cd 21/7 L’OPERA OMNIA DI ADRIAN WILLAERT
vol. VII: Adrian Willaert e la sua cerchia Ricercari da Musica Nova (1540)
Danilo Lorenzini, Antonio Eros Negri, Riccardo Villani en Giuseppe Azzarelli
STRADIVARIUS 33355

Ricercare a 4 - A1 (klavecimbel)
Ricercare a 4 - A4 (orgel)
Ricercare a 4 - A2 (orgel)
Ricercare a 4 - A5 (klavecimbel)
Ricercare a 4 - A3 (orgel en klavecimbel)
Ricercare a 4 - A6 (orgel)
Ricercare a 4 - A7 (orgel)

luister ook op SPOTIFY: artiest – Riccardo Villani
luister ook op IDAGIO:
https://app.idagio.com/albums/willaert-musica-nova-0BC3995A-19B8-4F01-B53E-D5520FE619C6
of
https://app.idagio.com/recordings/22101124 (nr A3)

----- ----- ----- ----- -----
cd 39. MUSICA NOVA (1540)
Accomodata per cantar et sonar sopra organi et altri strumenti, composta per
diversi eccellentissimi musici.
Venezia (1540)
Liuwe Tamminga, orgel
TACTUS TC 540001
1995

Ricercare a 4 - A1
Ricercare a 4 - A4
Ricercare a 4 - A2
Ricercare a 4 - A5
Ricercare a 4 - A3

luister ook op IDAGIO: https://app.idagio.com/albums/musica-nova (2012)

--- ----- ----- ----- -----
cd 40. MUSICA NOVA (1540)

Accomodata per cantar et sonar sopra organi et altri strumenti composta per diversi eccellentissimi musici (Venezia 1540)
Consort Veneto
Flauti dolci: Sergio Balestracci, Marco Rosa Salva,
Gianpaolo Capuzzo, Giovanni Toffano
dulciana: Paolo Tognon
spinetta: Roberto Loreggian
dir.: Giovanni Toffano
TACTUS TC 540002
1996

Ricercare a 4 - A1
Ricercare a 4 - A4
Ricercare a 4 - A2
Ricercare a 4 - A5
Ricercare a 4 - A3

luister ook op IDAGIO:
https://app.idagio.com/albums/musica-nova-48105B89-E379-403A-9DDE-7988EE9C7B0B (2012)
of
https://app.idagio.com/recordings/23850451

(reeks B)

Motetta trium vocum ab pluribus authoribus
in 1543 te Venetië gedrukt door Antonio Gardano
herdrukt in 1551 en 1569.

bevat 4 ricercars, elk in een eigen tonaliteit, vermoedelijk bedoeld als orgelintonaties die konden gespeeld worden vóór de uitvoering van een der motetten. (onze nummering: B1, B2, B3 en B4)

vindplaats:
D. Bayerische Staatsbibliothek
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00075021

(reeks C)

RISM B/I 1549³⁴
Venetië. Hieronymo Scotto. Fantasie, et recerchari a tre

bevat bevat 13 werken van Girolamo Tiburtino en acht ricercars van Adriaen Willaert

-Ricercare (C2 a 3)
-Ricercare (C3 a 3)
-Ricercare (C4 a 3)
-Ricercare (C5 a 3)
-Ricercare (C6 a 3)
-Ricercare (C7 a 3)
-Ricercare (C8 a 3)
-Ricercare (C10 a 3)

vindplaatsen :
D. Bayerische Staatsbibliothek :
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00071885
GB. Londen. British Library
I. Bologna. Museo internazionale e biblioteca della musica

online - Londen
http://digirep.rhul.ac.uk/items/54c31d9f-d737-ca5d-d88f-56e7f801c30a/1/

online - partituur in moderne noten - IMSLP (Allen Garvin)
c1 :
http://ks4.imslp.info/files/imglnks/usimg/9/9a/IMSLP275152-PMLP446831-01-recercar---0-score.pdf

online - partituur in moderne noten - Hermann Zenck - Edition Schott 2316
http://imslp.info/files/imglnks/usimg/3/3d/IMSLP12804-WillaertRicercares.pdf

Kidger : p. 97 - 98


Fantasie, recercari, contrapunti a tre voci di M. Adriano et de altri autori appropriati per cantare et sonare d'ogni sorte di strumenti, con due Regina coeli, l'uno di M. Adriano et l'altro di M. Cipriano, sopra uno medesimo canto fermo

In 1551 te Venetië gedrukt door Antonio Gardano (RISM W 1121 - 1551/16)
Gewijzigde herdruk van de Fantasie et recerchari a tre voce door Girolamo Tirburtino / Girolamo Scotto uit 1549.
bevat 7 ricercars uit die eerste editie van 1549 (C2 - C3 - C4 - C5 - C6 -C7 - C8) en 2 nieuwe (C1 en C9)

In 1559 en 1593: nieuwe herdrukken door Antonio Gardano
Zie de facsimile-uitgave uit 1986 door Musica, Peer (met inleiding door Ignace Bossuyt) en de uitgave in moderne partituur bij Schott (ANT 135) uit 1933 door Herman Zenck met commentaar, beide van de druk uit 1559.


Nummers van de ricercars

reeks A: Ricercars a 4 - Musica nova en Musicque de Joye

 

A.W.F.- nr	oeuvre nr	Kidger nr	Musica Nova 154022	Musicque de Joye ca. 155024
A1	436	I015	1	3
A2	437	I016	10	4
A3	438	I017	14	21
A4	439	I019	6	8
A5	440	I020	13	17 en 20
A6	441	I018	-----	7
A7	442	-----	-----	24

 

 

 

 

 

 

reeks B: Motecta trium vocum

 

A.W.F. nr	oeuvre nr	Kidger nr	Antonio Gardano 15436 / 15693
B1	443	I001	XXVI - in re
B2	444	I002	XXVII - in mi
B3	445	I003	XXVIII - in fa
B4	446	I004	XXX - in sol

 

reeks C: Fantasie et recercari (contrapunti) a tre voci

 

A.W.F. nr	oeuvre nr	Kidger nr	154934 nr / pag.	155116 / 155925 / 1593B nr / pag. / ondertitel	ed. Judd nr / pag.	ed. Zenck nr / pag.	ed. Flor Peeters jaar / nr / pag.
C1	447.	I013	-----	3 / 5 primo	3 / 14-23	1 / 8-9	-----
C2	448.	I010	31 / 27	4 / 7 segondo	4 / 24-32	2 / 11-13	1949 / 14 / 36-39
C3	449.	I009	30 / 26	5 / 9 terzo	5 / 33-42	3 / 13-16	-----
C4	450.	I007	28 / 24	6 / 11 quarto	6 / 43-54	4 / 16-19	-----
C5	451.	I005	26 / 22	7 / 13 quinto	7 / 55-65	5 / 19-22	-----
C6	452.	I006	27 / 23	8 / 15 sesto	8 / 66-73	6 / 23-25	1938 / 10 / 24-27
C7	453.	I011	32 / 28	9 / 17 settimo	9 / 74-81	7 / 25-27	1945 / 15 / 36-39
C8	454.	I008	29 / 25	10 / 19 ottavo	10 / 82-99	8 / 27-30	------
C9	455.	I014	-----	12 / 23 decimo	12 / 100-104	9 / 30-31	1938 / 9 / 22-23
C10* = C5	456	-----	33 / 29	-----	-----	-----	-----
D1	456.	i021	-----	-----	-----	-----	----

*C10 is hetzelfde ricercar als C05, maar een kwart lager.

online - partituur in moderne noten - IMSLP
http://imslp.info/files/imglnks/usimg/3/3d/IMSLP12804-WillaertRicercares.pdf

9. Intavolatura de li madrigali di Verdelotto da cantare et sonare nel lauto, intavolati per Messer Adriano

(RISM W 1104 en W 1105 en ook V1224 en V1225)
Deze publicatie uit 1536 van Andrea Antico en Ottaviano Scotto bestaat uit 22 bewerkingen voor luit en stem door Adriaen Willaert van vierstemmige madrigalen van Verdelot. Een eigenaardig repertoire, interessant om uit te voeren op kamerconcerten, maar waar musicologen nogal wat vragen bij hebben. Het gebruik om liederen te zingen door een solostem met luitbegeleiding was in die tijd wel gebruikelijk voor de meer luchtige "frottola", maar de madrigalen werden gezongen door polyfone vocale groepen. Die bewerkingen gaf men de naam "intabulaties", omdat de notatie voor de luit gebeurde niet op de traditionele manier met noten op notenbalken, maar met letters die de vingergrepen aanduidden. Waarom heeft Willaert die madrigalen bewerkt? Er zijn geen andere bewerkingen in dat genre van Willaert bekend. Ook niet van eigen madrigalen. Om hulde te brengen aan Verdelot? Waarom heeft Verdelot zelf die intabulaties niet geschreven? Misschien omdat hij geen luitist was? Zou het kunnen dat de bewerkingen toch niet van Willaert zijn, maar dat de uitgevers de naam van de beroemde koorleider van de San Marco hebben misbruikt om de uitgave te kunnen verkopen? Die uitgave heeft een tweede (ongewijzigde) druk gehad in 1540 door Gerolamo Scotto. Het genre heeft dan een groot succes gekend en ligt wellicht mee aan de basis van de ontwikkeling van het ernstige sololied.

1. Quanto sia lieto il giorno (El canto a tre Tasti della sottana)
2. Quando amor i begli occhi (Al quinto del Canto)
3. Donna leggiadra, e bella (A tre dil canto)
4. Madonna qual certezza (El canto vuoto)
5. Con lagrime e sospir (A tre tasti dil canto)
6. Fuggi, fuggi cor mio (A tre dil canto) = Fuggi, fuggi...
7. Igno soave ov'il mio foco (A doi tasti dil Canto)
8. Amor se d'hor in hor (Al terzo de la Sottana)
9. Donna che sete tra le belle bella (Al secondo dil canto)
10. Se mai provasti donna (Al secondo de la Sottana)
11. Afflitti spirti miei (Al terzo tasto de la Sottana)
12. Ben chel' misero cor (Al secondo dil Tenore)
13. Madonna il tuo bel viso (Al terzo de la Sottana)
14. Divini occhi sereni (A cinque dil Canto)
15. Si lieta e grata morte (El canto Vuoto)
16. Vita de la mia vita (Al canto Vuoto)
17. Gloriar mi posso io donne (Al quinto dil Canto)
18. Piove da gli occhi della donna mia (A tre de la Sottana)
19. Con l'angelico riso (A tre de la Sottana)
20. S'io pensasse madonna (Al quinto dil Canto)
21. Madonna io sol vorrei (A tre dil Canto)

Madonna per voi ardo (La sottana Vuota)

Deze bundel madrigalen van Verdelot en Willaert uit 1536 wordt herdrukt met toevoeging van drie of vier nieuwe nummers van Willaert in 1540.

Zie: Massimo Lonardi op de bijsluiter bij de cd "Intavolature dei Madrigali di Verdelot" (cd nr 21/VI)

vindplaatsen:

druk W1104 (1536): A Wenen. Österreichische Nationalbibliothek (Zie hier verder : online)
F Parijs. Bibliothèque Nationale de France
https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb433175689

facsimile:
Intavolatura de li Madrigali di Verdelotto—Venezia 1536. Florence: Studio
per Edizioni Scelte, 1980 of 1981. (Archivum Musicum Collana di test rari no. 36)

uitgave in moderne noten:
Thomas, Bernard, ed. Intavolatura de li madrigali di Verdelotto... 1536. Londen, Pro Musica, 1980. (London Pro Musica Renaissance Music Prints, RM3)

Kidger: p. 8-10, p. 363

RISM: A/I W1104 (1536)

online - W1104 (1536) - IMSLP
http://ks4.imslp.net/files/imglnks/usimg/a/ac/IMSLP513209-PMLP831759-A-Wn_SA.77.D.9_-_Intavolatura_de_li_Madrigali_(Philippe_Verdelot)_1536.pdf

online – W1104 (1536)– Wenen
http://digital.onb.ac.at/RepViewer/viewer.faces?doc=DTL_4088729&order=1&
view=SINGLE

online – 1540 – München
Di Verdelotto tutti li madrigali ….
https://stimmbuecher.digitale-sammlungen.de/view?id=bsb00074430

Een uitgebreide cd-opname:
« Il Desiderio »
Massimo Lonardi, renaissanceluit, Silvia Piccollo, sopraan
Giuseppe Zambon, contratenor, Sergio Balestracci, blokfluit in G, Gaetano Nasillo, viola da gamba
STRADIVARIUS 33325
1995

musicologische uitleg: Massimo Lonardi
tekstboekje met teksten en vertalingen in het Engels.

luister ook op SPOTIFY: nummers – vita de la vita mia
luister ook op IDAGIO:
https://app.idagio.com/albums/willaert-tablatures-from-verdelot-vol-6

Ook 14 nummers uit de "Intavolatura... "

ook cd 141
VERDELOT. MADRIGALS
Alain Aubin (altus), Jean-Michel Robert (luit)
SONPACT 2000 

luister ook op YOUTUBE waar de ganse cd is weergegeven
https://www.youtube.com/watch?v=NyxjsELQcJg

ook cd 287 ZEFIRO SPIRA
Italian Renaissance Frottole & Improvisations
Gabriel Jublin contratenor
Paul Kieffer luit
CLAVES
2018

https://www.claves.ch/products/zefiro-spira-italian-renaissance-frottole-improvisations

luister ook op SPOTIFY: nummers – vita de la vita mia
luister ook op IDAGIO:
https://app.idagio.com/albums/willaert-tablatures-from-verdelot-vol-6

Ook 6 nummers op cd 293 BELLA MADRE DÉ FIORI
Susanne Rydén sopraan, Peter Croton luit
PROPHONE PROCD002
2015

Van Adriaen Willaert
-Madonna il tuo bel viso (Verdelot in bewerking van Willaert)
-Madonna  io sol vorrei (Verdelot in bewerking van Willaert)
-Madonna per voi ardo (Verdelot in bewerking van Willaert)
-Madonna qual certezza (Verdelot in bewerking van Willaert)
-Fuggi fuggi cor mio (Verdelot in bewerking van Willaert)

luister ook op SPOTIFY : albums – bella madre de’ fiori
luister ook op IDAGIO :
https://app.idagio.com/recordings/28515664

----- ----- ----- ----- -----

10. Intabolatura di lautto libro secondo. Madrigali a cinque & a quattro... In Venetia appresso Hieronimo Scotto. M. D. LVIII.
[Venetië. Girolamo Scotto. 1548]

online – 1548 – intabolatura - Parijs Bnf
https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k4500226x/f5.image

-Qual dolcezza giamai / et la dolc'armonia
-Helas mamert
-Pater Noster
-Madonna mia fami bona offerta
O quando a quando havea
-Vecchie letrose
-Madonna io non lo so perche lo fai

Over de verschillende genre's:

Jonathan Harvey. The Secular Latin-Texted Works of Adrian Willaert.
Doctoral Dissertation. University of Connecticut. 2015.

There are two full catalogs of Willaert's complete works: one compiled by David Kidger 68 as part of his book Adrian Willaert: A Guide to Research, and one compiled by Jessie Ann Owens and Michele Fromson for Grove Music Online. Table 5 below divides each of these collected works lists by genre. We can account for the differences between the lists through some disagreements about attribution, although both of these lists consider all nine of the works in this study to be securely attributed to Willaert.

motets. Kidger 198. Grove 171
masses Kidger 9 Grove 8
psalms Kidger 27 Grove 29
hymns Kidger 39 Grove 35
other liturgical Kidger 16 Grove 13
chansons Kidger 64 Grove 67
madrigals Kidgre 55 Grove 56
canzone villanesche Kidger 15 Grove15
instrumental ricercares Kidger 18 Grove 18
lute arrangements Kidger 22 Grove 22

TOTAL Kidger 463 Grove 434

Terug naar overzicht oeuvre.

Top

Volg ons op Facebook

© AWF-foundation vzw - info@adriaenwillaert.be