H

 

179.  
Kidger  B048, p. 74, p. 208, p. 342
HAC CLARA DIE

2. ondertitel:

De beata Maria (Attaingnant)

3. gecomponeerde delen:

1. Hac clara die
2. Cui contra Maria

4. tonal type:

met b / sleutelcombinatie: g2-c2-c3-F3 / finalis: A
2. Cui contra Maria: finalis: C

5. aantal stemmen:

4-st.

6. genre :

motet

7. reeks :

8. tekst :

De tekst verschilt gedeeltelijk in de verschillende stemmen.
Hier en daar komt een zinsdeel voor, dat niet in alle stemmen staat.
We nemen de tekst over van IMSLP.

Eerste strofe

Hac clara die turma
festiva dat praeconia
Mundi domina
quae es sola castissima virginum regina
atque caeli
referta gratia
nam ad illam sic nuncia
olim facta angelica.
Ave Maria gratia Dei plena
per saecula virgo et gravida,
mater intacta prole gloriosa

Mariam concrepando
symphonia nectarea
mundi domina
salutis causa
Vitae porta

Mulierum pia agmina intra semper benedicta .
quae dat tempora pacifica.

Tweede strofe

Cui contra Maria haec reddit famina.
In me quomodo tua
jam fient nuncia
viri novi nullam certe copulam
ex quo atque nata
sum incorrupta.
Diva missus ita
reddit affata flatu sacro plena fies Maria
nova efferens gaudia caelo terrae Maria
nati per exordia
intra tui uteri
claustra portas qui gubernat eaterna omnia
quae dat tempora pacifica.
Alleluia.

Voor het feest van Maria Boodschap (feest 25 maart)

  9. eerste gedrukte uitgave:

1534¹⁰, Parijs, Pierre Attaingnant, Liber octavus XX musicales motetos habet

10. RISM:

1534¹⁰

11. CMM:

12. vindplaatsen:

ms: geen
druk 1534: A Wn (niet online)
Liber octavus. XX. musicales motetos quatuor, quinqz vel sex vocum modulos habet. Mense decemb. M.D.XXXIIII ...<br> - Österreichische Nationalbibliothek (onb.ac.at)

13. andere recente uitgaven:

online – partituur in moderne noten – IMSLP
IMSLP459298-PMLP746130- Willaert_Hac_clara_die.pdf

-Merrit, A. Tillman, ed. Treize Livres de Motets parus chez Pierre Attaingnant en 1534 et 1535, Parijs, 1962, vol. 8, p. 15.

14. intabulaties, diminuties, tientos:

MUSICOLOGISCHE UITLEG:

OPNAMEN:

18. lp’s:

19. cd’s:

20. duur:

=====

180.
Kidger B169, p. 53, p. 60, p. 170, p. 229
HAEC EST DOMUS DOMINI

2. ondertitel:

3. gecomponeerde delen:

1. Haec est Domus Domini
2. Fundavit eam

4. tonal type:

geen b - f kruis voor VI / sleutelcombinatie: c1-c2-c3-c4-c4-F4 / finalis: E (in beide delen)

5. aantal stemmen:

6-st.
prima pars: VI: (Canon: Fuga quinque temporum in diapente remissum) T : Resolutio (Een kwint lager)

6. genre :

motet

7. reeks :

Musica Nova. Moteta cum sex vocibus nr 21

8. tekst :

Haec est domus Domini firmiter aedificata:
bene fundata est supra firmam petram, alleluia. (cfr. Matth. 7, 24)

Fundavit eam altissimus, qui super Maria fundavit eam:
et super flumina praeparavit illam, alleluia. (psalm 23 v. 2)

[officium in dedicatione templi – liturgie bij de kerkwijding)

Dit is het huis van de Heer, sterk gebouwd,
steunend op een vaste rots, alleluia.

De Allerhoogste heeft het opgericht,
Hij die over de zeeën regeert:
en op de stromen heeft Hij het verankerd. Alleluia.

9. eerste gedrukte uitgaven:

1559, Venetië, Antonio Gardano, Musica Nova di Adriano Willaert.
Herdrukt in 1569 (verloren)
1561, Leuven, Pierre Phalèse, Hadriani Willaert musici excellentissimi moteta.(deel 2)

10. RISM:

1559a - W 1126 / 1561(2) - W 1128

11. CMM:

3-05 pp. 188-197 (bron: 1559a)

DIAMM : https://www.diamm.ac.uk/ compositions/35270/

12. vindplaatsen:

ms: D RegB 887-890

Het verzamelboek MUSICA NOVA uit 1559 (W1126) bestaat uit zeven stemboeken, nl. S, A, T, B, Q, 6 en 7). Volgende bibliotheken hebben alle boeken en bieden ze online: Bologna, Museo internazionale e biblioteca della musica en München, Bayerische Staatsbibliothek. Ook de Koninklijke Bibliotheek te Brussel, maar hier ontbreekt de ALTUS.
(Zie hier verder : online)

druk 1561 – (W1128) - D München – Bayerische Staatsbibliothek.
Leuven, Pierre Phalèse, Hadriani Willaert musici excellentissimi moteta.
(deel 2) (Zie hier verder : online)

13. andere recente uitgaven:

online – 1559 - Bologna V.13:
http://badigit.comune.bologna. it/cmbm/viewschedatwbca.asp? path=/
cmbm/images/ripro/gaspari/_V/ V013/

online – Musica Nova – 1559 - München
https://stimmbuecher.digitale- sammlungen.de/view?id= bsb00071866 nr 1-2

online - druk 1561 - (W1128) – D München – Bayerische Staatsbibliothek
 Leuven, Pierre Phalèse, Hadriani Willaert musici excellentissimi moteta.
zonder de VIIde stem
https://stimmbuecher.digitale- sammlungen.de/view?id= bsb00093444
deel 2 [nr 10], pp. 21-22

online - Brussel - Musica nova – 1559 – KBR (zonder de altus)
https://opac.kbr.be/Library/ doc/SYRACUSE/18352190#uurl

online – partituur in moderne noten – CPDL
http://www0.cpdl.org/wiki/ images/f/fa/Willaert_Haec_est_ domus_Domini.pdf

14. intabulaties, diminuties, tientos:


MUSICOLOGISCHE UITLEG:

De naam MARIA in het tweede deel krijgt steeds lange noten.

OPNAMEN:

18. lp’s:

19. cd’s:

-*cd 226
MUSICA NOVA. The Motets
Singer Pur
OEHMS CLASSICS OC 835. 2011 - 2012
Adrian WILLAERT Motets - OEHMS OC 835 [JW]: Classical Music Reviews - July 2013 MusicWeb-International

luister ook op YOUTUBE: youtube haec est domus - YouTube (in beeld : de partituur in moderne noten)
luister ook op SPOTIFY : albums – musica nova
luister ook naar IDAGIO :
volledig album: https://app.idagio.com/ albums/willaert-musica-nova
Haec est domus Domini: https://app.idagio. com/recordings/11232451

20. duur:

6’43" Singer Pur

=====

181.
Kidger B123, p. 16, p. 221
HAUD ALITER PUGNANS FULGEBAT

2. ondertitel:

3. gecomponeerde delen:

Haud aliter pugnans (eendelig)

4. tonal type:

geen b / sleutelcombinatie: c1-c3-c4-c4-F4 / finalis: C

5. aantal stemmen:

5-st.

6. genre :

wereldlijk motet

7. reeks :

Motetta V vocum, nr 17

8. tekst :

Haud aliter pugnans
fulgebat Caesar in armis,
Ac tu spes patriae bellica
Tela ferens
Magna trophea paras
dum tu contendis in hostem
Vincislae paras nomina magna quoque
Nam merito sortitus eras
haec nomina laudis

Cum toties victor
vincere doctus eras (x2)

Niet anders schitterde Caesar telkens hij zélf de wapens greep en meedeed in de strijd
dan gij nu schittert, Hoop des Vaderlands, met het oorlogszwaard ter hand.

Ontzaglijke trofeeën sleept gij in de wacht
in menige strijd met de vijand
Ook d’ontzaglijke naam ‘Wenceslaus’ sleep jij in de wacht.
Terecht immers had gij deze naam van lof & eer als lotsbestemming geloot.

Je zovele zeges bewijzen
je zegemeesterschap!

9. eerste gedrukte uitgaven:

1539, Venetië, Girolamo Scotto, Famosissimi Adriani Willaert. Musica quinque vocum.
Herdrukt door Scotto in 1550.

10. RISM:

1539c - W 1110 / 1550a - W 1111

11. CMM:

3-03 pp. 87-89 (bron: 1539c)

12. vindplaatsen:

ms: geen
druk (W1110) 1539: D Mbs (A,T) (Zie hier verder : online), Ju, Wolf - GB Lbl - I BolC (S), PLn (zonder S en Q) – PL Krakow
druk (W1111) 1550: D Mbs (Zie hier verder : online) - GB Lbl – PL Krakow - YU MAs (A,Q, uit 1552?)

13. andere recente uitgaven:

online – (W1110) 1539 - München (slechts A en T)
https://stimmbuecher.digitale- sammlungen.de/view?id= bsb00071874

online – (W1111) 1550 - München
https://stimmbuecher.digitale- sammlungen.de/view?id= bsb00094095

14. intabulaties, diminuties, tientos:


MUSICOLOGISCHE UITLEG:

15. Bossuyt op.cit. 1985.

p.23: "brengt wel hulde aan Ferdinand van Habsburg, de latere keizer, maar met zijn kroning tot Hongaars koning heeft het blijkbaar niets te maken."
Het dateert vermoedelijk uit de jaren ca. 1529-1532.
p.44, p. 121, p.124: "een tendens naar syllabisch geprofileerde thematiek primeert."

16. Schiltz op.cit. 2003

p. 169 vn. 17: "een eerbetoon aan Ferdinand van Oostenrijk naar aanleiding van diens overwinning op de Turken te Wenen in 1529"
p. 171 en p. 172: "valt, samen met het nr 16 (Locuti sunt adverum me - Et posuerunt me), op door een moderne, syllabisch-accentgerichte schrijfwijze.
p. 174: "op een driedubbele wijze zijn al deze motetten betrokken in een totaalplan."
p. 186 vn. 59: "vrij gecomponeerd, d.w.z. zonder soggetto"

Schiltz , Katelijne, "Vulgari orecchie - purgate orecchie". De relatie tussen publiek en muziek in het Venetiaanse motetoeuvre van Adriaan Willaert , Leuven 2003 (= Symbolae Facultatis Litterarum Lovaniensis Series B.31).

17a.  Petr Danek (cd Felix Austrae Domus)

gecomponeerd op motieven uit het koraal van St. Wenceslas

17b. Jane A. Bernstein op. cit 1998

p. 242: nr 17: celebrates Ferdinand I of Austria's defense of Vienna against the Turks in 1529.

17c.  Albert Dunning. Die Staatsmotette 1480 – 1555

p. 283: So feiert ‘Haud aliter pugnans' ein für die Stadt (Venedig) nur auf entfernter aussenpolitischer Ebene belangvolles Ereignis, die Erwerbung der Wenzelskrone durch König Ferdinand: ‘ Haud aliter pugnans…'
Nicht anders glänzte Cäsar gewappnet im Kampf als du, Hoffnung des Vaterlandes, wenn du kriegerische Waffen trägst.
Stolze Trophäen gewinnst du im Kampf gegen den Feind, gewinnst auch den hohen Namen Wenzels.
Denn zu Recht hattest du diesen Ruhmestitel erlangt, da du, des Siegens kundig, so oft Sieger bliebest.

Da Ferdinands Krönung zum böhmischen König am 24. Februar 1527 in Prag stattfand, ist damit eine untere zeitliche Grenze für die Entstehung der Motette gegeben. Die Hervorhebung der militärischen Qualitäten Ferdinands und seine Apostrophierung als ‘victor' erhalten erst nach der erfolgreichen Verteidigung Wiens gegen die Türken 1529 einen Sinn. Dass der Erwerb der ungarischen Stephanskrone und der römischen Königswürde im Text unerwähnt bleiben, dürfte wohl nicht zu Schlussfolgerungen in bezug auf die zeitliche Einordnung des Werkes berechtigen. Die venezianische Politik, die jahrelang eine bewaffnete Auseinandersetzung mit der Pforte vermied und somit Ferdinands diesbezüglichen Bestrebungen ferne stand, lässt zwischen den Jahren 1527 und 1539, als die Motette im Druck erschien, kaum einen Zeitpunkt erkennen, an welchem dieses Panegyrikon für Ferdinand I. eine besondere Bedeutung haben konnte. Möglich wäre die römische Königswahl Ferdinands am 5. Januar 1531 oder das Staatenbündnis gegen die Türken vom Jahre 1532. Auf dieses hat die nächste Motette Bezug (Adriacos numero…), welche ein verwandtes Stilstadium aufweist. Willaerts Lebenslauf weist bis zu seinem Dienstantritt und seiner ununterbrochenen Tätigkeit an San Marco – im November 1527 wurde ihm noch rückständiger Lohn von Ippolito d'Este ausgefolgt – keine Lücke auf. Damit ist die Annahme einer Bedienstung des Meisters am Hof König Ferdinands hinfällig.
(…)
p. 286: Adriaen Willaert bedient sich in beiden Werken der fünfstimmigen Schreibweise, welche in Italien und etwas später in den Niederlanden die bevorzugte Besetzung auch in der Staatsmotettenliteratur geworden ist. Beiden Motetten gemein ist auch die durch doppelte Tenorbesetzung hervorgerufene gesättigte Färbung des Klanges. In der Motette ‘Haud aliter pugnans' lässt sich genau beobachten, wie sehr die poetische Faktur der Textvorlage für die thematische und formale Gestaltung des Werkes massgeblich gewesen ist. …

17d.  Zenck. Opera Omnia, deel 3, p. ii

Haud aliter pugnans plays in a humanistic way with the name Wenceslaus (Vincere / laus). Willaert may possibly have written this motet when he was still cantor Regis Ungariae in the service of Ferdinand I of Austria, who was crowned King of Bohemia on the 24th February 1527 in the Chapel of St. Wencel in the Cathedral of St. Vitus at Prague. Thus the Wenzelslaus (sic) Motet and the two Sforza Motets are the first convincing documents as to Willaert's employment by the house of Hapsburg (resic).

17e. Österr. Musiklexikon (cit. Viktor Velek)

"Die Herrschaft durch die Habsburger-Dynastie bedeutete ein allmähliches Aufgeben der kulturellen Isoliertheit zu Gunsten einer Internationalisierung des Musiklebens der Länder der Böhmischen Krone. Die Habsburger haben ihr Wirken in mit einer symbolischen Tat begonnen: Anlässlich der Krönung Ferdinands I. bestellten sie bei Adrian Willaert die Motette Haud aliter pugnans fulgebat, in der der Komponist die Melodie des altböhmischen St. Wenceslaus-Hymnus Dies venit victorie verwendet - es war dies der erste, aber von Seiten der Habsburger auch einer der letzten Versuche, die heimische Tradition zu rezipieren, die folgenden Aktivitäten des Hofes waren, wenn auch dem internationalen Trend folgend, vom Import des Repertoires, der Musiker und der Aufführungspraxis geprägt."

17f.
Victoria Panagl. Poetry and Music in latin laudatory Motets. p. 129.
Art. In “Cui dono lepidum novum libellum?”. Dedicating latin works and motets in the sixteenth century.
Ed. Ignace Bossuyt, Nele Gabriëls e.a. Leuven, 2008.

Originally, the texts of the laudatory motets for the Habsburg family were liturgical or paraliturgical; the first non-liturgical laudatory motets for the Habsburg family were composed around 1530, by, for example, Nicolas Gombert and Adriaan Willaert.

17g.
Jan Bat’a. Praga festivans. Music played during the Prague Festivities of 1527 and 1558. Art. in Open Acces.
https://dspace.cuni.cz/ bitstream/handle/20.500.11956/ 97005/1424502_jan_ba_a_247- 259.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Three weeks afterwards, on Sunday 24 February 1527, the same cathedral saw the coronation of the newly elected King with the participation of many important figures of European political and religious life. The anonymous author of the account noted the presence of singers and instrumentalists (organists, cornetto, sackbut and trumpet players) who performed a mass and after the coronation, also a Te Deum. All of the comments on music are unfortunately too vague to identify particular pieces of music performed except the plainchant. However, at least one musical witness of the coronation has survived — the motet Haud aliter pugnans fulgebat Caesar in armis: The work was composed by the famous Flemish composer Adrian Willaert (ca 1490–1562) and published in his first book of motets for five voices from 1539 which contains — apart from liturgical pieces — several secular motets lauding the Sforza family and Medici popes. Willaert’s familiarity with the Central European region dates to the time of his service for Cardinal Ippolito I d’Este (1479–1520) who became Archbishop of Esztergom in 1517. Although Willaert’s association with the d’Este family lasted until his appointment to the post of maestro di capella in the Venetian basilica of San Marco (1527), he was also mentioned in the period sources as cantor regis Hungariae. This remark has been interpreted as a link to Ferdinand I, though we know nothing about Willaert’s employment at the Habsburg court.

OPEN ACCESS has claimed the melodic material of the motet cites a medieval plainchant hymn venerating St. Wenceslaus, Dies venit victoriae, but the similarity between the two pieces seems to be rather coincidental. If we accept the idea of a deliberate citation of the hymn, there would be nothing more than a short and inaccurate incipit. Several scholars have pointed out that there existed other occasions on which the composition could have been used — the celebration of the victory over the Turks in 1529 or the coronation as King of Romans in 1531. Nevertheless, the emphasis on the name Vincislaus (Wenceslaus), the principal patron of the Kingdom of Bohemia, is so obvious that the anonymous author of the text had to have in mind the proclamation of Ferdinand’s coronation as King of Bohemia. If we suppose the secular motet Haud aliter pugnans was really suitable for the coronation of 1527, we have to ask when and where it could have been used. The most probable place and time would be the “Great Hall” (i.e. Vladislav Hall) of the Prague Castle during the banquet held after the ceremony. The feast would be inconceivable without music.

OPNAMEN:

18. lp’s:

lp 82 = cd 317

19. cd’s:

-*cd 42 Felix Austriae Domus (1562-1621)
Music in the 16th century Habsburg Empires
Duodena cantitans, Capella Rudolphina, Praag o.l.v. Petr Danek
SUPRAPHON 3326-2 231. 1997

luister ook op YOUTUBE : Haud aliter pugnans - YouTube (stilstaand beeld van de hoes)

-cd 104 zelfde uitvoering als cd 42 op: Praga Mysteriosa (box set), Supraphon

-cd 317 = lp 82
Adriano 3.
Dionysos Now! o.l.v. Tore Tom Denys
Evil Penguin EPRC0047
2022
1 toon hoger gezongen.

20. duur:

2’42 Dionysos Now! - 2’53 Capella Rudolphina

=====

182.   
Kidger F007, p. 57, p. 63, p. 67, p. 78, p. 190, p. 257, p. 334, p. 351
HÉ DIEU HÉ L’AYNE LA LAINE M’Y FAULT
He Dieu hé l’ayne
He dieu aime la laime

2. ondertitel:

3. gecomponeerde delen:

Hé Dieu, hé l'ayne (eendelig)

4. tonal type:

geen b / sleutelcombinatie: c2-c4-c4 / finalis: G

5. aantal stemmen:

3-st.

6. genre :

chanson

7. reeks :

La Couronne et Fleur des Chansons a troys nr 40

8. tekst :

Hé Dieu, hé layne
la layne m’y fault !
Les bourgeoises de Troye sont allees au Lendi.
Non fournis de monoye,
Mais force d’habitz gris.
Chascune a son cordelier,
Non pas pour Dieu prier,
Acoustré de baston
Et bourdon bel et bon,
Et pour fourbir leur bedon.
Et tout pour fourbir leur bedon,
Hé Dieu!
Que dames c’estoyent
Hé Dieu, que dames ce sont.

9. eerste gedrukte uitgave:

1536¹, Venetië, Andrea Antico en Antonio Dell'Abbate, La Couronne et Fleur des Chansons a troys
1560, Parijs, Adrian Le Roy en Robert Ballard, Cincquiesme livre de chansons composés à troys parties 1562, Venetië, Girolamo Scotto, Il terzo libro delle muse a tre voci di canzon francese di Adrian Willaert.
1578, Parijs, Adrian Le Roy en Robert Ballard, Tiers Livre de chansons a trois parties composées par Ad. Vuillart.

10. RISM:

1536¹ / 1560a - W 1127 / 1562⁹ - W 1129 / 1578¹⁶ - W 1131

11. CMM:

12. vindplaatsen:

ms: ca. 1515?. UppsU 76b. (Zie: CMME: https://www.cmme.org/ database/sources/113)
druk 1536¹ : A Wn (Zie hier verder : online)
druk 1560: A Wn - F Pn
druk 1562: D Bochum, Stadtbibliothek (A) - I BolC (T) - FlorBN (S) - GB LonBL (T) - PL Krakow (C, T, B)
druk 1578 : A Wn (sup en 2de sup, geen bas)- D Wüu - USA CA

13. andere recente uitgaven:

online – 1536¹ – Wenen
http://digital.onb.ac.at/ RepViewer/v iewer.faces?doc=DTL_7358813& order=1&view=SINGLE

nr 20v
bassus :       online beeld : 45/52
tenor :         online beeld : 45/52
supremus :  online beeld : 43/48

online – partituur in moderne noten - IMSLP (formaat geschikt voor tablet) (Daniel Van Gilst) nr. 2.
https://imslp.org/wiki/13_ Chansons_a_troys_(Willaert%2C_ Adrian)

-Bernstein, Lawrence F., ed. La Couronne et fleur des chansons a troys, New York 1984

*-Thomas, Bernard, ed. Adrian Willaert - 13 Chansons for Three Voices or Instruments. Pro Musica, Londen, 1978 (bron: 1536¹)

14. intabulaties, diminuties, tientos:

MUSICOLOGISCHE UITLEG:

15. Bossuyt op.cit. 1985.

p. 144: "sluit aan bij de parafrasetechniek van het Moutontype"

17. Bernard Thomas

"De melodie van de tenor komt ook voor als bovenstem in een anoniem vierstemmig chanson (RISM 15358). Toch is het moeilijk om uit te maken of het om een volksmelodie gaat."

OPNAMEN:

18. lp’s:

19. cd’s:

20. duur:

21. Catalogue de la Chanson Française à la Renaissance

Catalogue de la Chanson Française à la Renaissance (univ-tours.fr)

=====

s
Kidger F042, p. 105, p. 114, p. 156, p. 161, p. 262, p. 335
HÉLAS MA MÈRE
Helas ma mere
Hellas ma mere

2. ondertitel:

3. gecomponeerde delen:

1. Helas ma mère. Helas maman
2. Rencontrai une bergère

4. tonal type:

geen b / sleutelcombinatie: c1, c3, c4, c4, F4 / finalis: D

5. aantal stemmen:

5-st.

6. genre :

chanson

7. reeks :

8. tekst :

Helas ma mere. Helas maman.
Les dents.
Les caquines de derriere font mal à ceux de devant.
Lautre jour mi cheminoie
Mon chemin à Saint  Laurés
Rencontray une bergere
Qui crioit le mal des dents
qu’allés vo’ criant.

9. eerste gedrukte uitgave:

1560, Parijs, Adrian Le Roy en Robert Ballard, Livre de Meslanges, contenant six vingtz chansons.
1572, Parijs, Adrian Le Roy en Robert Ballard, Mellange de chansons tant des vieux autheurs

10. RISM:

1548¹² / 1560b of 1560LM / 1572² / 1584¹

11. CMM:

DIAMM : MunBS 1508: https://www.diamm.a c.uk/compositions/34549/

12. vindplaatsen:

ms: D MunBS 1508 (Zie hier verder : online) - F ParisBNC 851 (Bourdeney ms) (Zie hier verder : online)
druk 1560LM : Livre de Meslanges. Le Roy et Ballard
druk 1572: B KBR (B) (Fond Fétis 2312) (Zie hier verder : onlie) - F Bnf (Zie hier verder : online)

13. andere recente uitgaven:

online – München – MunBS 1508 – Bayerische Staatsbibliothek
Stimmbuch Viewer (digitale-sammlungen.de)

nr 76
cantus :                online beeld : 103-104/170
altus :         online beeld : 89-90/162
tenor :                 online beeld : 97-98/180
bassus :               online beeld : 95-96/176
quintus :      online beeld : 9-10/92

online – ms Bourdeney – Parijs Bibliothèque Nationale BNC 851 (pp. 489-490) (zonder tekst)
"Misse in musica di diversi compositori et altri Compositioni" | Gallica (bnf.fr)

online – 1572 – Parijs Bnf (onvolledig) - Mellange de chansons. Par Adrian le Roy et Robert Ballard
https://gallica.bnf.fr/ark:/ 12148/bpt6k992839g/f16.item

vol. 2: contratenor of altus, 2de superius en 2de bas
vol. 3: bassus, 2de contratenor, 2de tenor

-Bernstein, Jane A., ed. Adrian Willaert: The Complete Five and Six-Voice Chansons. New York, 1992

-Thomas, Bernard, ed. 2 Motto Motets from the Copenhagen MS:For 5 Instruments. Londen 1995

-Zelfde uitgave bij Magnamusic Distributors (LPM0519)

14. intabulaties, diminuties, tientos:

-1548¹², Venetië, Scotto, Intabolatura di lautto libro secondo per (...) Iulio Abondante. (Con lei fusio)
-1584, Venetië, Angelo Gardano. Il vero modo di diminuir... di Girolamo dalla Casa detto Da Udene

MUSICOLOGISCHE UITLEG:

17. B(ernard) T(homas).

This chanson rustique by Willaert (c. 1490-1562) comes from Le Roy and Ballards Mellange de Chanson of 1572, though it was first published in 1560. The text may appear a little mystifying, and we probably have to assume double meanings. Any chanson from this time in which a woman has a toothache starts from the premise that the only the right man with the right equipment can make her forget her pain. As in many chansons rustiques, there is a refrain, which is spoken by the woman - the verse, however, is spoken by the man.

OPNAMEN:

18. lp’s:

19. cd’s:

20. duur:

21. Catalogue de la Chanson Française à la Renaissance

Catalogue de la Chanson Française à la Renaissance (univ-tours.fr)

=====

184.
Kidger E002, p. 43, p. 253, p. 422
HODIE CHRISTUS NATUS EST a 4 (versie 1)

2. ondertitel:

antiphona ad Magnificat in die Nativitatis Domini

3. gecomponeerde delen:

Hodie Christus natus est (eendelig)

4. tonal type:

met b / sleutelcombinatie: c1-c2-c3-c4 / finalis: G

5. aantal stemmen:

met b / sleutelcombinatie: c1-c2-c3-c4 / finalis: G

6. genre :

antifoon

7. reeks :

I sacri e santi salmi,
nr 24. nr 5

8. tekst :

Hodie Christus natus est.
Hodie Salvator apparuit.
Hodie in terra canunt Angeli,
laetantur Archangeli.
Hodie exsultant justi, dicentes:
Gloria in excelsis Deo. Alleluia.

antifoon bij het Magnificat op het geboortefeest van de Heer.

Vandaag is Christus geboren.
Vandaag verscheen de Heiland.
Vandaag zingen op aarde de Engelen,
zijn de Aartsengelen verheugd.
Vandaag jubelen de rechtvaardigen, zeggend:
Eer aan God in den Hoge. Alleluia.

9. eerste gedrukte uitgave:

1555, Venetië, Antonio Gardano, I sacri e santi salmi che si cantano a Vespro et Compieta.
Herdrukt in 1561 door Antonio Gardano,
in 1565 door Francesco Rampazetto
en in 1571 door "li figliuoli di Antonio Gardano"

10. RISM:

1555 - W 1123 / 1561 / 1565 - W 1124 / 1571 - W 1125

11. CMM:

12. vindplaatsen:

ms: D AugsS
druk 1555 : B KBR (T) code : III 99.240 A - GB Lbl (B) - I BolC (B)
druk 1565 : GB Lcm
druk 1571 : D Mbs (Zie hier verder : online)


13. andere recente uitgaven:

online – 1571 – München. Bayerische Staatsbibliothek
https://stimmbuecher.digitale- sammlungen.de//view?id= bsb00087006

blz. 17
cantus :                online beeld : 18/24
altus :         online beeld : 18/24
tenor :                 online beeld : 18/24
bassus :               online beeld : 18/25

online – 1555 – cpdl – partituur in moderne noten
Hodie Christus natus est (cpdl.org)

14. intabulaties, diminuties, tientos:

MUSICOLOGISCHE UITLEG:

Voor meer uitleg over deze liturgische muziek van Willaert:
http://www.adriaenwillaert.be/ ned/330_399_oeuvre/340_oeuvre_ genre.html

OPNAMEN:

18. lp’s:

19. cd’s:

-*cd 21/XII.  VESPRO DI NATALE
Opera omnia deel XII.
I Piccoli Musici en Delitiae Musicae o.l.v. Marco Longhini
STRADIVARIUS Dulcimer STR 33373
De jongens zingen de sopraanpartij terwijl instrumenten de overige stemmen spelen. Alles een grote terts hoger.

luister ook SPOTIFY : albums – Vespro di Natale
luister ook naar IDAGIO:
de ganse cd: https://app.idagio.com/ albums/willaert-christmas- vespers

20. duur:

2’09” Delitiae Musicae

=====

185.
Kidger B124, p. 147, p. 221
HODIE CHRISTUS NATUS EST a 5 (versie 2)

2. ondertitel:

3. gecomponeerde delen:

4. tonal type:

5. aantal stemmen:

5-st.

6. genre :

motet

7. reeks :

8. tekst :

Hodie Christus natus est.
Hodie Salvator apparuit.
Hodie in terra canunt Angeli,
laetantur Archangeli.
Hodie exsultant justi, dicentes:
Gloria in excelsis Deo. Alleluia.

antifoon bij het Magnificat op het geboortefeest van de Heer.

Vandaag is Christus geboren.
Vandaag verscheen de Heiland.
Vandaag zingen op aarde de Engelen,
zijn de Aartsengelen verheugd.
Vandaag jubelen de rechtvaardigen, zeggend:
Eer aan God in den Hoge. Alleluia.

9. eerste gedrukte uitgave:

10. RISM:

11. CMM:

DIAMM : Estense Digital Library - "Mottetti a 5 voci" (beniculturali.it) [nr 33], p. 59

12. vindplaatsen:

druk ca. 1560 I ModE C. 313 (Zie hier verder : online)

13. andere recente uitgaven:

online – ModE C.313
Estense Digital Library - "Mottetti a 5 voci" (beniculturali.it) 

[nr 33], p. 59
online :
sopraan :     online beeld : 72/690
altus :         online beeld :249/690
tenor ontbreekt
bassus :               online beeld : 430/690
quintus :      online beeld : 585/690

14. intabulaties, diminuties, tientos:

MUSICOLOGISCHE UITLEG:

OPNAMEN:

18. lp’s:

19. cd’s:

20. duur:

===== 

185a.
Kidger D021, p. 184, p. 248
HODIE FESTUM PIE (versie 1)

2. ondertitel:

“Pro sancto Marco”

3. gecomponeerde delen:

2. Quo sanctum Marcum

4. tonal type:

5. aantal stemmen:

a 5

6. genre :

7. reeks :

8. tekst :

9. eerste gedrukte uitgaven:

10. RISM:

11. CMM:

DIAMM : https://www.diamm.ac.uk/co mpositions/34718/

12. vindplaatsen:

ms: I TrevBC 13 nr 25

13. andere recente uitgaven:

14. intabulaties, diminuties, tientos:

MUSICOLOGISCHE UITLEG:

Het handschrift MS 13 in de Biblioteca Capitolare del Duomo te Treviso werd gekopieerd in 1563 naar de "libri del messer Adriano", die Willaert geschonken had aan zijn leerling en vriend Antonino Barges, kapelmeester aan de dom te Treviso. Het omvat 19 werken van Willaert waarvan 10 in Hymnorum musica te vinden zijn.

OPNAMEN:

18. lp’s:

19. cd’s:

20. duur:

=====

185b
Kidger D022, p. 164, p. 248,    p. 251
[HODIE FESTUM PIE CELEBREMUS] (versie 2) = contrafactum van [Ut queant laxis] 
2. QUO SANCTORUM MARCUM CHORUS ANGELORUM = 2. NUNTIUS CELSO
4. SACERDOTALI PREDICTUM HONORE TYPICUM = 4. VENTRIS OBSTRUSO
6. UT A DEVOTIS FRATRIBUS EXACTUS = [6.] SIT DECUS

2. ondertitel:

In festo Sancti Marci Evangelisti

12. vindplaatsen:

ms: I PiacD

MUSICOLOGISCHE UITLEG

Zie Weidensaul, Jane Bennett, The polyphonic Hymns of Adriaen Willaert, 1978,

=====

186
Kidger B049, p. 26, p. 102, p. 169, p. 170, p. 208, p. 331
HOMO QUIDAM FECIT

2. ondertitel:

Dominica infra octavam Corporis Christi  ( Zondag na Sacramentsdag)

3. gecomponeerde delen:

1. Homo quidam fecit coenam
2. Christus vere noster cibus… Caro Christi quam sumimus

4. tonal type:

met b / sleutelcombinatie: g2-c2-c3-F3 / finalis: F (in beide delen)

5. aantal stemmen:

4-st.

6. genre :

motet

7. reeks :

Motettorum IV vocum (W 1545 b), liber primus nr 12 (deel 2: Christus vere.)

8. tekst :

Homo quidam fecit coenam magnam
et misit servum suum hora coenae dicere invitatis,
ut venirent :quia parata sunt omnia :
Venite, comedite panem meum,
et bibite vinum,
quod miscui vobis.
Alleluia.
Qui manducat meam carnem
et bibit meum sanguinem,
in me manet
et ego in illo.
Non est alia natio tam grandis,
quae habeat deos appropinquantes sibi,
sicut Deus noster adest nobis,
Alleluia.

Christus vere noster cibus,
Christus vere noster potus.
Caro Dei vere cibus.
Sanguis Dei vere potus.
Caro Christi quam sumimus,
Quam assumpsit ex Virgine ,
Verus sanguis quem bibimus,
Quem effudit pro homine.
Panis iste dulcedinis.
Totus plenus et gratia,
Alvo gestatus Virginis
Rex est aeternae gloriae.

O coeleste convivium
O beatorum gloria
O requies humilium,
Aeterna confer gaudia,
Alleluia.

liturgie van Sacramentsdag

Iemand hield een groot feestmaal
en zond zijn knecht op het uur van de maaltijd
om te zeggen aan de genodigden dat ze mochten komen
want alles stond klaar.

Komt en eet van mijn brood
en drinkt van mijn wijn die ik voor jullie heb klaar gemaakt.
Alleluia.
Wie mijn vlees eet en mijn bloed drinkt,
blijft in Mij en Ik in hem.
Er bestaat geen ander volk, dat zo groot is
dat het eigen goden heeft
zoals wij een God hebben die aan ons eigen is.
Alleluia.

Christus is ons ware voedsel en Christus is onze ware drank.
Het vlees van God is echt voedsel en het bloed van God is echte drank.
Het vlees van Christus dat we ontvangen komt van de Maagd.
Het ware bloed dat we drinken heeft Hij voor de mens gestort.
Dit brood is heel zoet en vol genade.
De Koning van de eeuwige glorie werd gedragen in de schoot van de Maagd.

O hemels gastmaal.
O glorie voor de gelukzaligen
O rust voor de nederigen.
Het brengt eeuwige vreugde.
Alleluia

9. eerste gedrukte uitgaven:

W1107 (1545), Venetië, Antonio Gardano, Adriani Willaert. musica quatuor vocum … nunc denuo summa
diligentia recognita … additis multis motectis … liber primus, nr 12
(Dit motet stond dus niet in de uitgave van 1539)
1554¹⁰, Neurenberg, Johann vom Berg en Ulrich Neuber. Evangelia dominicorum et festorum
1555¹¹, Neurenberg, Montanus (Johann vom Berg) en Ulrich Neuber, Tertius tomus Evangeliorum

10. RISM:

W1107 (1545) / 1554¹⁰/ 1555¹¹

11. CMM:

3-01 nr 12, pp. 62-69 (bron: W1107 (1545))

DIAMM : https://www.diamm.ac.uk/ compositions/35216/

12. vindplaatsen:

ms: D RegB 844-8 en 863-70
druk W1107 (1545) : A Wn (S,A,T,B) - D Hs, LÜh, Bayerische Staatsbibliothek (Zie hier verder : online), - F Bibliothèque Nationale de France (A) - GB British Library - I Rvat-sistina, VIb(S) - P C (A) - PL Krakow
druk 1555¹¹ : B Koninklijke Bibliotheek van België. Fétis 1685 (Zie hier verder : online) - D Bayerische Staatsbibliothek (Zie hier verder : online)

13. andere recente uitgaven:

online – W1107 (1545)  - D Bayerische Staatsbibliothek
https://stimmbuecher.digitale- sammlungen.de/view?id= bsb00073520

online - 1555¹¹ – Brussel Koninklijke Bibliotheek van België
Evangelia dominicorum et festorum dierum.
(6 volumes –vol. III. Nr 25: Homo quidam) 

discantus
https://opac.kbr.be/Library/ doc/SYRACUSE/18340670
tenor
https://opac.kbr.be/Library/ doc/SYRACUSE/18341570
altus
https://opac.kbr.be/Library/ doc/SYRACUSE/18341183
bassus
https://opac.kbr.be/Library/ doc/SYRACUSE/18342235
vagans
https://opac.kbr.be/Library/ doc/SYRACUSE/18342037

online – 1555¹¹- Tertius tomus evangeliorum – D Bayerische Staatsbibliothek
Stimmbuch Viewer (digitale-sammlungen.de)

-*A. Smijers, XII Motetta ad quattuor voces inaequales a cappella, Utrecht, 1946.
(bevat enkel de laatste 44 maten van het tweede deel: O coelestium convivium,
een terts hoger en in de slotkadens werd een kleine wijziging aangebracht)

14. intabulaties, diminuties, tientos:


MUSICOLOGISCHE UITLEG:

15. Bossuyt op.cit. 1985

p. 104 "Bij de inzet, strenge imitatie waarbij de inzetten verder uit elkaar zijn geplaatst."

16. Schiltz op.cit. 2001

p. 231 vn 7 p. 231 vn. 7 "een illustratie van de monothematische opzet van sommige van Willaerts motetten"
p. 244-254: "analytische benadering waaruit blijkt dat het werk zich zowel chronologisch als stilistisch situeert in een tussenperiode"
-Het werk lijkt een nauwkeurig uitgestippeld totaalplan te volgen, waarbij de geleidelijke ontwikkeling van de motieven uit het aanvangsthema zodanig wordt gestuurd, dat Willaert aan het slot terug aanbelandt bij zijn beginmateriaal.

OPNAMEN:

18. lp’s:

lp.12 Corali del mundo a Loreto 1975. Schola Cantorum Hilversum
(enkel de laatste maten van deel 2: O Celeste Convivium)

19. cd’s:

20. duur:

=====

187.
Kidger D023, p. 21, p. 165, p. 179, p. 248-249
HOSTIS HERODES IMPIE

2. ondertitel:

In Epiphania Domini. Ad Vesperas. Hymnus

3. gecomponeerde delen:

[2.] Ibant Magi
[4.] Novum genus

4. tonal type:

geen b / sleutelcombinatie: c1-c3-c4-F4 / finalis: G (in beide delen)

5. aantal stemmen:

[2.] Ibant: C,A,T,B
[4.] Novum: C,A,T[I] (canon: fuga in unisono), T[II] [resolutio – zelfde toonhoogte na 4 maten], B

6. genre :

hymne

7. reeks :

hymnorum musica nr 3

8. tekst :

De strofen in cursief worden in het gregoriaans gezongen

1. Hostis Herodes impie,
Christum venire quid times?
Non eripit mortalia,
Qui regna dat caelestia.

2. Ibant magi, quam viderant,
Stellam sequentes praeviam:
Lumen requirunt lumine,
Deum fatentur munere.

3. Lavacra puri gurgitis
Caelestis Agnus attigit;
Peccata, quae non detulit,
Nos abluendo sustulit.

4. Novum genus potentiae,
Aquae rubescunt hydriae,
Vinumque iussa fundere
Mutavit unda originem.

5. Gloria tibi, Domine,
Qui apparuisti hodie,
Cum Patre et Sancto Spiritu
In sempiterna saecula. Amen.

liturgie van de vespers

Waarom, goddeloze Herodes, ben je bang
dat Christus de Verlosser hier komt?
Hij neemt geen aardse stervelingen weg
Maar geeft hen de hemelse kroon.

De wijzen volgden de ster,
die hen de weg zou wijzen,
opgeroepen door het licht, stapten ze naar het licht;
en door hun gaven beleden ze hun God.

In het zuivere water van de rivier (de Jordaan)
Daalde het hemelse Lam.
En Hij, aan wie de zonde onbekend was,
zou ons kunnen reinigen van onze eigen zonden.

Nieuw wonder van goddelijke macht!
Het water werd rood.
Met een enkel woord wijzigde hij de oorsponkelijke natuur
en werd het wijn

Alle eer, Heer, aan U
die ons zijt verschenen
Met de Vader en de Heilige Geest
in de eeuwen der eeuwen. Amen.

9. eerste gedrukte uitgaven:

1542, Venetië, Girolamo Scotto, Hymnorum Musica secundum Ordinem Romanae Ecclesiae.
Herdrukt in 1550

10. RISM:

1542b - W 1113 / 1550b - W 1114

11. CMM:

3-07 pp. 15-18 (bron: 1542b)

DIAMM : https://www.diamm.ac.uk/ compositions/34726/
of
DIAMM : https://www.diamm.ac.uk/ compositions/95880/

12. vindplaatsen

ms: I BolSP - PiacD (3) - TrevBC 3 (58v-59)
druk 1542: (Zie hier verder : online) D Ju - E TZ (S) - I BolC, VEaf (S,A,B)
druk 1550: E BarcBC (T) - I BolC (S,A)

13. andere recente uitgaven:

14. intabulaties, diminuties, tientos:


MUSICOLOGISCHE UITLEG:

OPNAMEN:

18. lp’s:

19. cd’s:

20. duur:

=====

188.
Kidger B170, p. 53, p. 60, p. 153, p. 159, p. 171 en p. 229
HUC ME SIDEREO a 6
Huc me sidero

2. ondertitel:

3. gecomponeerde delen:

1. Huc me sidereo
2. Pungentem capiti dominum gestare
3. De me solus amor potuit perferre

4. tonal type:

met b / sleutelcombinatie: g2-c2-c2-c3-c4-F3 / finalis: D
2. Pungentem: met b / c2-c3-c4-F3 / finalis C
3. De me solus amor: met b / g2-c2-c2-c3-c4-F3 / finalis A

5. aantal stemmen:

6-st. in 1. en 3.
2. Pungentem: A,T,VI,B

6. genre :

motet

7. reeks :

Musica Nova, Moteta cum sex vocibus. nr 22

8. tekst :

Huc me sidereo descendere jussit Olympo,
Hic me crudeli vulnere fixit amor.
Langueo, nec quisquam nostro succurrit amori,
Quem nequeunt durae frangere jura crucis.

Pungentem capiti Dominum gestare coronam
Fortis amor docuit : verbera tanta pati.
Felle sitim mangni regis satiavit amaro,
Pectus ut hauriret lancea fecit amor.

De me solus amor potuit perferre triumphum,
Ille pedes clavis fixit et ille manus.
Si cupis ergo animi mihi signa rependere grati,
Dilige pro tantis, sat mihi solus amor.

Maffeo Vegio, 1407 - 1458

De liefde, die mij het bevel gaf naar hier van de hemelse Olympus af te dalen,
heeft mij op een gruwelijke manier verwond.
Ik treurde, maar niemand is onze liefde ter hulp gesneld,
Want men kon de harde wetten van het kruis niet verbreken.

De sterke liefde had de Heer geleerd de kroon, die met zijn scherpe pinnen
het hoofd pijnigde, te dragen en veel verschrikkelijke slagen te verduren.
Met bittere gal had zij de dorst van de grote koning gelaafd
en ook de pijn verzacht toen de lans zijn borst doorboorde.

Alleen liefde kon mij overwinnen.
Ze had met nagels mijn voeten en ook mijn handen doorboord.
Indien je wenst mij met een teken van dankbaarheid te belonen,
Bedenk dat voor mij alleen liefde voldoende kan zijn.

9. eerste gedrukte uitgaven:

1559, Venetië, Antonio Gardano, Musica Nova di Adriano Willaert.
Herdrukt in 1569 (verloren)
1561, Leuven, Pierre Phalèse, Hadriani Willaert musici excellentissimi moteta.(deel 2)

10. RISM:

1559a - W 1126 / 1561(2) - W 1128

11. CMM:

3-05 p. 197-208 (bron: 1559a)

DIAMM : https://edl.beniculturali. it/beu/850016256 [nr 28], p. 88

12. vindplaatsen:

ms : D RegB 893 nr 41

Het verzamelboek MUSICA NOVA uit 1559 (W1126) bestaat uit zeven stemboeken, nl. S, A, T, B, Q, 6 en 7). Volgende bibliotheken hebben alle boeken en bieden ze online: Bologna, Museo internazionale e biblioteca della musica en München, Bayerische Staatsbibliothek. Ook de Koninklijke Bibliotheek te Brussel, maar hier ontbreekt de ALTUS.
(Zie hier verder : online)

druk ca. 1560 : I ModE C.314 (Zie hier verder : online)

druk 1561 – (W1128) - D München – Bayerische Staatsbibliothek.
Leuven, Pierre Phalèse, Hadriani Willaert musici excellentissimi moteta.
(deel 2) (Zie hier verder : online)

13. andere recente uitgaven:

online –Modena -I ModE C.314
https://edl.beniculturali.it/ beu/850016256  [nr 28], p. 88

online :
cantus :                g2      online beeld : 97-99/1029 (secunda pars tacet)
altus :         c2      online beeld : 254-256/1029
tenor :                 c3      online beeld : 411-413/1029
bassus :       F3      online beeld : 568-570/1029
quintus :      c4      online beeld : 725-727/1029
sextus :                c2      online beeld : 880-882/1029 met 1 mol (secunda pars tacet) 

online – 1559 - Bologna V.13:
http://badigit.comune.bologna. it/cmbm/viewschedatwbca.asp? path=/
cmbm/images/ripro/gaspari/_V/ V013/

online – Musica Nova – 1559 - München
https://stimmbuecher.digitale- sammlungen.de/view?id= bsb00071866

online - druk 1561 - (W1128) – D München – Bayerische Staatsbibliothek
Leuven, Pierre Phalèse, Hadriani Willaert musici excellentissimi moteta.
zonder de VIIde stem
https://stimmbuecher.digitale- sammlungen.de/view?id= bsb00093444
deel 2 [nr 11], pp. 23-25

online - Musica nova – 1559 – KBR (zonder de altus)
https://opac.kbr.be/Library/ doc/SYRACUSE/18352190#uurl

online - partituur in moderne noten - IMSLP
https://imslp.org/wiki/Huc_me_ sidereo_descendere_jussit_ Olympo_(Willaert%2C_Adrian) ( volledig de 3 delen)

online – partituur in moderne noten – cpdl
Huc me sidereo (cpdl.org) (volledig de 3 delen)

14. intabulaties, diminuties, tientos:

MUSICOLOGISCHE UITLEG:

16. Schiltz op. cit. 2003

p. 176-181 (over de MUSICA NOVA)
p. 181 vn 45: "Finscher (1997), 154 wijst op een aantal opvallende verbanden met motetten van Josquin, zowel op het vlak van de tekstkeuze als van de compositietechniek. Heel speciaal: Huc me sidereo."

OPNAMEN:

18. lp’s:

19. cd’s:

 -*cd 226
MUSICA NOVA. The Motets
Singer Pur
Een kwart lager! In het tweede deel wordt het voor de alt wel heel laag (zie maat 126).
OEHMS CLASSICS OC 835. 2011 - 2012
http://www.oehmsclassics.de/ cd.php?formatid=592

luister ook op YOUTUBE : https://www.youtube.com/ watch?v=MAR_RZSmqyU (In beeld : de partituur)
luister ook op SPOTIFY : albums – musica nova
luister ook naar IDAGIO:
https://app.idagio.com/albums/ willaert-musica-nova (volledig album)
of https://app.idagio.com/ recordings/11232404 (Huc me sidereo)

20. duur:

9’25" Singer Pur

=====

HYMNORUM MUSICA:

bundel met 26 hymnen, gecomponeerd door Adriaen Willaert, behalve twee van de Fransman Jachet van Mantua of Jacques Colebault (1483 - 1559), bestemd voor de vespers op de aangeduide feestdag, en uitgegeven in Venetië door Girolamo Scotto in 1542 en door hem herdrukt in 1550

online – 1542 – Scotto – IMSLP (Het volledige boek)
https://imslp.org/wiki/ Hymnorum_musica_(Scotto,_ Girolamo)

zie: CMM 3-07
en Schiltz 2003: p. 11, p. 162, p. 162 vn 5

-fotokopie van de inhoudsopgave van de bundel in Bossuyt 1985, p. 56, afb. 22.

Voor de lijst: zie: “Zijn oeuvre – per genre”

=====